Toen ik bij de Christelijke Hogeschool Ede ging werken en als onderzoeker betrokken werd bij de regionale kenniswerkplaats onbegrepen gedrag ging ik dit meteen combineren met mijn eigen ervaringskennis. Ik voelde mij aangetrokken tot deze functie, omdat ik graag mijn interesse in onderzoek wilde combineren met mijn eigen ervaringen. Hierdoor voelt mijn werk betekenisvoller en relevanter. Maar het is ook een zoektocht en worsteling geweest naar hoe ik mijn ervaringen op een passende manier kan inzetten en wanneer ik ze beter thuis kan laten.
Dit waren voor mij triggers van trauma’s die weer opspeelden
Eigen ervaringen hebben met een onderwerp kan namelijk betekenen dat iets je diep kan raken. Zoals een verhaal dat ik hoorde over een cliënt, een bepaald boek dat ik las of het horen van de worstelingen die andere mensen met het systeem hebben. Dit waren voor mij triggers van trauma’s die weer opspeelden en daardoor had ik last van disbalans en vermoeidheid.
Spannend proces
Daarnaast is het ook heel spannend om je eigen ervaringen in te zetten en daar een bepaalde openheid over te geven. Omdat het bij mij ging om een nieuwe werkplek en ik zelf op dat moment nog in mijn eigen herstelproces zat, ben ik vanaf het begin open geweest over mijn ervaringen. Dat was heel spannend om te doen en ik werd geconfronteerd met schaamte en zelfstigma. In dit proces was het voor mij belangrijk om te kijken naar veilige plekken én mensen met wie ik stapje voor stapje iets van mijn ervaringen kon delen. Al doende werd het zo vanzelfsprekend om mijn eigen ervaringen in te zetten.
Welk doel dient het op dat moment?
Maar in dit proces schuurt het ook regelmatig. Het is belangrijk om te leren kritisch te reflecteren op wanneer en hoe je iets van je eigen ervaringen inzet. Welk doel dient het op dat moment? Is het verbindend in een interview? Of deel ik te veel en overlaad ik andere mensen te veel met details uit mijn verhaal? Ook ik ben in het begin regelmatig in de valkuil getrapt om teveel te delen, waardoor ik details uit mijn verhaal aan mensen vertelde die ik achteraf helemaal niet had willen vertellen.
Trainingen en supervisie
Ik was ook een keer danig in disbalans, terwijl ik een presentatie moest geven voor allerlei bestuurders en wethouders. Een presentatie geven, geeft sowieso altijd al bepaalde spanning, maar die spanning in combinatie met mijn eigen disbalans zorgde er wel voor dat ik zelf weer ‘dagen van de kaart was’ en ruimte nodig had om te herstellen. Op dat moment mijn ervaringskennis inzetten was niet zo handig voor mezelf.
Ik merkte dat ik mijn werk veel beter kon doen
Door verschillende trainingen en supervisie te volgen rondom het leren inzetten van mijn ervaring, verdwenen deze vermoeidheid en disbalans. Ik merkte dat ik mijn werk veel beter kon doen, minder werd geraakt door de verhalen van anderen. Ik kon beter uit elkaar halen wat mijn pijn en trauma’s waren en welke pijn bij iemand anders hoorde.
Ik wilde niet iemand anders opzadelen met ‘mijn problemen’
Dat proces was absoluut nodig en noodzakelijk om mijn eigen ervaringen in te kunnen zetten. Ik wilde namelijk niet iemand anders opzadelen met ‘mijn problemen’. Het inzetten van ervaringsdeskundigheid kan nadelig zijn wanneer onthullingen ongericht zijn of wanneer je ‘overbetrokken’ bent (Karbouniaris, 2023).
Van toegevoegde waarde
Het op een deskundige manier inbrengen van mijn ervaringskennis in mijn rol als onderzoeker vind ik zeker van toegevoegde waarde. Ik kijk door mijn ervaringskennis met een andere bril naar bepaalde vraagstukken en leg op straat makkelijk verbinding met burgers met zorgvragen, naasten en omwonenden.
Ik kan beter inschatten welke onderzoeksmethoden behulpzaam zijn bij een bepaalde doelgroep
Ik kan beter inschatten welke onderzoeksmethoden behulpzaam zijn bij een bepaalde doelgroep én ik kan het belang van ervaringskennis agenderen op plekken waar daar nu nog weinig ruimte voor is. Het vraagt wel om manieren van onderzoek doen waarbij de inbreng van de onderzoeker ertoe doet, zoals in participatief actieonderzoek of auto-etnografisch onderzoek.
Het inzetten van ervaringskennis is niet iets wat je altijd en op elke plek kunt doen
Het goed in kunnen zetten van ervaringskennis is niet iets wat je zomaar even doet. Je hebt ruimte nodig om hiermee te experimenteren, op te reflecteren en daarbij in ogenschouw te houden wanneer het inzetten van eigen ervaring van toegevoegde waarde is en wanneer niet. Het hebben van inspirerende voorbeelden en het ontdekken dat mijn leerproces sterk overeen kwam met andere professionals die werken met ervaringsdeskundigheid, was daarin heel nuttig (Boevink, 2017; Marsman, 2021; Stranieri et al., 2024; Weerman et al., 2019).
Het inzetten van ervaringskennis levert veel mooie dingen op, maar is niet iets wat je altijd en op elke plek kunt doen. Door dit leerproces aan te gaan en mijn ervaringskennis te expliciteren, ben ik mezelf bewust geworden van mijn eigen positie bij bepaalde vraagstukken én kan ik dat op een bewuste en professionele manier inzetten.
Anneke Bulten is werkzaam als docent-onderzoeker met ervaringsdeskundigheid bij de Christelijke Hogeschool Ede.
Foto: Sarah 68508 (Flickr Creative Commons)