Pleidooi voor menselijkheid

Waarom vluchtelingen genoodzaakt zijn in gammele bootjes te stappen. En hoe we dit kunnen stoppen. Want waarom zouden ze niet gewoon met de boot of het vliegtuig naar Europa kunnen komen? Daar kunnen wij een helpende hand in reiken, bepleit Christine Kuiper.

De hartverscheurende foto van het 3-jarige Syrische jongetje Aylan Kurdi die 2 september jl. aanspoelde op het strand in Turkije is via sociale media wereldwijd gedeeld. Niet alleen hij, ook zijn vijfjarige broertje en moeder verdronken, zijn vader alleen achterlatend. Was dit zinloze vreselijke leed te voorkomen?

Ja. En niet alleen bij Aylan. De tante van Aylan had geld bij elkaar verzameld om haar familie over te laten komen naar Vancouver. Maar de VN wilden het gezin niet als vluchtelingen registreren, Turkije weigerde uitreisvisa. Dit dreef hen uiteindelijk uit wanhoop in de armen van mensenhandelaren.

Overtochten in gammele bootjes zijn geen vanzelfsprekendheid

Wat opvalt in de discussie is dat het een vanzelfsprekendheid lijkt dat vluchtelingen in krakkemikkige bootjes de overtocht maken. Na een helse tocht in eigen land, het betalen van grof geld aan louche mensenhandelaren, komen ze terecht op overvolle en onveilige schepen. Niemand lijkt zich af te vragen waarom vluchtelingen in de 21e eeuw niet per vliegtuig komen. Althans, het staat niet ter discussie. Terwijl vliegen voor vluchtelingen vele malen goedkoper is dan mensenhandelaren betalen. En vele malen veiliger. Waarom is er nog geen 'luchtbrug' tussen Turkije en Griekenland?

https://youtu.be/YO0IRsfrPQ4

Na een search op het web om informatie te vinden hierover kwam ik op een filmpje van Hans Rosling, een Zweedse arts en professor Internationale Gezondheid aan het Karolinska-instituut, die hier ook verbaasd over is. Een vliegticket van Egypte naar Rome kost rond de 320 euro. Waarom dan toch voor vele keren dat bedrag gekozen voor een gammele boot? Waarom moeten mensen eerst een onmenselijke tocht maken voordat zij - als ze het tenminste halen - als vluchteling gezien worden?

Volgens Rosling heeft de EU in 2001, met de bedoeling om illegale immigratie tegen te gaan, besloten dat vliegmaatschappijen of bootmaatschappijen die mensen zonder juiste papieren meenemen te verplichten om de terugtocht van deze mensen te laten betalen. Dit geldt echter niet voor vluchtelingen die vallen onder de Geneefse Conventie, onderdeel van het internationaal humanitair recht. Het is echter aan de vlieg- en boot-maatschappijen om dit te beoordelen. En het blijkt dat zij in de praktijk dit risico niet willen lopen.

Zo ver laten we het niet komen toch?

Wat is hieraan te doen? Er zijn verschillende opties. Om te beginnen kan de EU bewogen worden om op dit besluit terug te komen. Dit kan bijvoorbeeld met petities via sociale media, waarmee snel veel stemmen zijn binnen te halen. Ook kan er druk worden uitgeoefend op vlieg/boot-maatschappijen, met de boodschap: laat je sociale gezicht zien. Crowdfundingsacties kunnen deze ondernemingen over de streep trekken in geval ze terugreizen moeten betalen voor ten onrechte meegenomen vluchtelingen.

Maar misschien is er ook nog iets anders nodig. Burgers kunnen ook individuele keuzes maken. Bijvoorbeeld door de overvloed hier te delen, en gezinnen op te vangen. Daar krijgen we veel immateriële rijkdom voor terug. Wij zijn het aan Aylan verschuldigd om het luchtruim, de grenzen én harten open te gooien. Zo niet, dan zou wel eens kunnen gaan gelden wat de Britse underground-kunstenaar en activist Banksy opmerkte: 'I see humans but no humanity'. Maar zo ver laten we het niet komen, toch?

Christine Kuiper werkt bij Movisie.

Foto: European Commission DG ECHO (Flickr Creative Commons)