Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Het regeerakkoord besteedt veel woorden aan ‘de versterking van de rechtstaat en de toegankelijkheid van de overheid voor inwoners.’ De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) waardeert dat, maar maakt zich tegelijkertijd ‘ernstige zorgen over de balans tussen taken en middelen van gemeenten.’ Oftewel, wat kan de gemeente straks nog voor haar inwoners doen?
Dit voorjaar nog raadde de VNG haar leden aan ‘(to) ‘prepare for the worst (and) hope for the best’ indien een korting van 3 miljard euro op de meerjarenbegroting 2025-2028 niet zou worden verzacht of teruggedraaid.
De voorgenomen intrekking van de Spreidingswet stelt de gemeenten ‘voor een vrijwel onuitvoerbare (opvang)opgave’
Ook het asielbeleid baart de VNG grote zorgen. Bijvoorbeeld de voorgenomen intrekking van de Spreidingswet stelt de gemeenten ‘voor een vrijwel onuitvoerbare (opvang)opgave’.
Movisie
Ook bij andere grote sociale vraagstukken - zoals vergrijzing, de zorgcrisis, het tekort aan bestaanszekerheid en uitsluiting – lijkt het kabinet-Schoof geen oplossing te bieden. Het kennisinstituut Movisie vindt dat het regeerakkoord veel sociale vraagstukken ten onrechte toeschrijft aan asielmigranten. Behalve dat dit pertinent onjuist is, lokt het eerder xenofobie en racisme uit dan dat het oplossingen oplevert.
Het is onduidelijk welke rol, met oog op zorg en preventie, het kabinet voor het sociaal werk ziet weggelegd
Voor de aanpak van discriminatie en uitsluiting is het volgens Movisie cruciaal dat de overheid het goede voorbeeld geeft door gelijkwaardigheid en verbinding voorop te stellen. Dat is echter niet wat er in het regeerakkoord staat, integendeel: het wakkert eerder tegenstellingen aan. Hoe de regering op deze manier polarisatie wil verminderen, is Movisie een raadsel.
Movisie vindt dat inzet van AI in de zorg, zoals het kabinet voorstelt, kansen biedt. Maar ze vindt dat dit niet zaligmakend is. ‘AI kan de zorg zelf niet vervangen, bovendien blijft de inzet ervan altijd mensenwerk.’ Volgens Movisie laat het kabinet in de zorg ‘grote kansen’ liggen.
Verder is het haar onduidelijk welke rol, met oog op zorg en preventie, het kabinet voor het sociaal werk ziet weggelegd. Dat vrijwilligerswerk en mantelzorgondersteuning een bijdrage leveren, vindt de coalitie kennelijk zo vanzelfsprekend dat ze het niet nodig vindt om erin te investeren. Althans, het regeerakkoord rept er met geen woord over.
Het regeerakkoord ziet arbeid als de basis van bestaanszekerheid. Dat klopt, mits werken voldoende loont. Het aantal werkende armen illustreert echter dat lang niet altijd het geval is. Bovendien zijn er mensen die geen toegang hebben tot de arbeidsmarkt. Movisie wijst erop dat die uitsluiting niet willekeurig is, maar systematisch mensen treft met een arbeidsbeperking, met een niet westerse migratieachtergrond, alleenstaande vrouwen en ouderen.
Planbureaus
In een gezamenlijke reflectie zijn het Sociaal Cultureel Planbureau, Centraal Planbureau en het Planbureau voor de Leefomgeving kritisch op het regeerakkoord.
De plannen zijn vooral gericht op het bevorderen en het behoud van brede welvaart nu
De drie instituten wijzen er in een gezamenlijke reactie op dat de regering veel (extra) geld wil uittrekken om met name de koopkracht en financiële bestaanszekerheid van de burgers te versterken en de woningbouw los te trekken. Daar kun je volgens hen weinig op tegen hebben, ware het niet dat de plannen vooral gericht zijn op het bevorderen van brede welvaart nu.
Om het gewenste beleid, een mix van extra uitgaven en lastenverlichtingen, te bekostigen binnen de Europese begrotingsnormen, wil het kabinet korten op uitgaven voor klimaat, milieu, internationale samenwerking en onderwijs. We hebben het dan over belangrijke bronnen voor brede welvaart in de toekomst en elders.
Veel plannen in het regeerakkoord behoeven nog concrete invulling
Passend bij deze kortetermijnvisie heeft de regering weinig aandacht voor structurele ongelijkheden op andere terreinen dan inkomen of voor de effecten van beleidskeuzes op de wereldwijde uitdagingen, zoals klimaatverandering en migratie.
Veel plannen in het regeerakkoord behoeven nog concrete invulling. Los van de vraag of het voorgestelde beleid wenselijk of verstandig is, kan worden vastgesteld dat deze coalitieregering geen boodschap heeft aan het advies van de Studiegroep Begrotingsruimte aan regeringen om concrete doelen te formuleren. Ook het pleidooi van de Algemene Rekenkamer dat regeringen intensiveringen, ombuigingen en doelstellingen van beleid vastleggen op een manier dat het parlement de voortgang en resultaten kan monitoren, vindt geen gehoor bij het kabinet-Schoof.
Divosa
Veel van de voorgenomen maatregelen kunnen op de instemming rekenen van Divosa, die zich inzet voor gelijke kansen en voor een samenleving waarin iedereen meedoet. Verschillende dossiers die onder vorige kabinetten al liepen, komen terug in de plannen van het kabinet-Schoof. Het kabinet wil onder meer doorgaan met de zogeheten basisdienstverlening om de schuldhulpverlening in alle gemeenten minstens op een basisniveau te brengen. Ook vroegsignalering wordt genoemd, evenals de wens om inwoners meer inzicht te geven in hun schulden.
De nieuwe regeringsploeg wil de wirwar van regels rond sociale zekerheid, belasting en toeslagen vereenvoudigen, maar maakt er geen geheim van dat dat een proces van de lange adem kan worden.
Bij migratie en het harde beleid ten aanzien van asielzoekers schiet het kabinet het menselijke voorbij
Het kabinet geeft in de plannen hoog op over de menselijke maat. Een vergissing mag niet gelijk tot problemen leiden en het kabinet wil ook voorkomen dat inwoners uit wantrouwen geen gebruik maken van voorzieningen. In de passages over migratie en het harde beleid ten aanzien van asielzoekers schiet het kabinet het menselijke echter voorbij, vindt Divosa. De rechtsstaat biedt ook bescherming aan groepen die door ontwrichting van hun bestaan op de vlucht zijn geslagen. Daar moeten we zuinig op zijn. Ook op het vlak van kinderarmoede had Divosa graag meer ambitie gezien.
De vereenvoudiging van het stelsel zal meerdere regeerperiodes in beslag nemen, dat staat nu al vast. De uitwerking van het integraal zorgakkoord, en de maatregelen rond wonen en de arbeidsmarkt laten ook nog even op zich wachten. Divosa maakt zich zorgen over die termijnen en dringt aan op spoedige vervolgstappen.
Stichting Vluchteling
Stichting Vluchteling is zeer uitgesproken over het voorgestelde asielbeleid, het noemt het ‘onverantwoord’. Het voorgestelde beleid bestaat uit ‘een breed pakket aan ingrijpende hervormingen’ om de instroom fors te beperken. En ‘waar nodig zet het kabinet in op het hervormen van (Europese) regels en internationale verdragen.’
De plannen wijzen op een gebrek aan solidariteit met mensen die op de vlucht zijn
Volgens Stichting Vluchteling wijzen de plannen op een gebrek aan solidariteit met mensen die op de vlucht zijn voor oorlog, geweld en rampen. Intrekken van een deel van de huidige Asielwet, zoals in het regeerakkoord staat aangekondigd, stuit bij Stichting Vluchteling op totaal onbegrip. ‘Ieder jaar worden meer mensen door oorlog, geweld of vervolging, in veel gevallen plotseling en zonder voorafgaande waarschuwing, gedwongen op de vlucht te slaan. Het overgrote deel van die vluchtelingen wordt opgevangen in de eigen regio. Slechts een klein deel vraagt asiel aan in Nederland.’
De Patiëntenfederatie is blij met de voorgenomen grotere inzet op Artificiële Intelligentie en digitale tools
Het regeerakkoord laat volgens de stichting zien dat mensen die noodgedwongen hun land moeten verlaten als de plannen van de regering gerealiseerd worden, niet meer op solidariteit van de Nederlandse samenleving hoeven te rekenen. Met ‘het hardste asielbeleid ooit’ loopt de regering weg voor haar verantwoordelijkheid.
Patiëntenfederatie
De Patiëntenfederatie Nederland zou het toejuichen als de plannen en ambities van het kabinet op het gebied van de zorg daadwerkelijk gerealiseerd worden. Ze is blij met de voorgenomen grotere inzet op Artificiële Intelligentie (AI) en digitale tools, zodat zorgverleners meer tijd hebben om zorg op maat te bieden. Ook met de plannen voor een grotere beschikbaarheid van data, en betere uitwisseling van medische gegevens kan de federatie van harte instemmen. Idem met het voornemen van het kabinet om de verschillende zorgwetten in de ouderenzorg beter op elkaar af te stemmen.
De belangenvereniging is niet alleen positief over de plannen van het kabinet. Ze heeft vragen, bijvoorbeeld over hoe de verwachte toename van de vraag aan specialistische zorg, als gevolg van de verlaging van het eigen risico, zal worden opgevangen.
De federatie is er niet van overtuigd dat dit kan worden getackeld door ‘de zorgvrager met de grootste urgentie’ als eerste te behandelen: op basis van welke criteria ga je dat dan doen en wie gaat naleving ervan controleren? Hoe gaat de regering ervoor zorgen dat we straks geen systeem hebben, ‘waarin de mondigste patiënten het snelst geholpen worden’?
Waar is het besluit om mondzorg weer op te nemen in het basispakket?
Wat Patiëntenfederatie Nederland ook node mist, is een concrete aanpak om de medicijntekorten tegen te gaan. En waar, zo vraagt zij de regering, is de aanpak tegen de stapeling van zorgkosten? Waar is het besluit om mondzorg weer op te nemen in het basispakket? Als je ziet hoe uitgesproken veel partijen hierover waren in de verkiezingscampagne, valt het volgens de federatie tegen dat daar in het regeerakkoord niks over geschreven wordt.
Foto: NOS - Dit was Prinsjesdag 2024 (Youtube)