RECENSIE Pesten maakt meer kapot dan je lief is

Op mijn Brabantse middelbare school pleegden er twee jongeren zelfmoord. De een was 15 jaar en de ander zal niet veel ouder zijn geweest. Kinderen eigenlijk nog. Twee totaal verschillende individuen, op weg naar volwassenheid. Eén ding hadden ze gemeen: ze werden ontzettend gepest. Dat van die zelfmoord vonden wij als medescholieren ‘kei-erg’. De eerste dagen raakten we er niet over uitgepraat, maar daarna ging alles weer verder zoals ‘normaal’ en werd er weer volop gepest.

Pesten is niet normaal. Dat is de boodschap van het boek ‘Alles over pesten‘ van Mieke van Stigt. Iedereen die dacht dat pesten ‘er gewoon bij hoort’ of dat pesten een kind ‘sterker maakt’, wordt door dit boek van die gedachte afgeholpen. Pesten heeft alles te maken met de manier waarop wij de samenleving hebben ingericht: met een lange kindertijd waarin we vooral op leeftijdsgenoten zijn aangewezen. Ook de manier waarop we omgaan met leiderschap naar kinderen en jongeren toe is bepalend: wij grijpen nauwelijks in als ze onderling bonje hebben, want dat is goed voor hun ‘sociale leerproces’. Van Stigt laat overtuigend het tegendeel zien: pesten beschadigt en boycot juist het sociale leerproces van kinderen en jongeren. Van zowel de slachtoffers, daders als getuigen; want allemaal maken ze onderdeel uit van een groep waarin pesten ‘normaal’ gevonden wordt. En ook voor volwassenen is pesten schadelijk; of het nu in de buurt of op het werk is. Pesten maakt meer kapot dan ons lief is.

Misschien is het met pesten net als met huiselijk geweld. In de jaren ‘90 vonden we dat in zekere mate nog ‘gewoon’: ‘In iedere relatie vallen toch wel eens klappen?’ Maar we weten nu dat iedereen schade oploopt van huiselijk geweld. Als samenleving doen we dan ook tegenwoordig ons best om huiselijk geweld te voorkomen. Misschien gaat het ook zo met pesten. We weten nu dat een lager zelfbeeld, depressie maar ook zelfmoord de gevolgen kunnen zijn. En na het lezen van ‘Alles over pesten’ weet je dat het ook daders en omstanders niet ongemoeid laat.

Juist nu is het tijd om de handen uit de mouwen te steken. Pesten staat hoog op de politieke agenda . Bovendien wordt sociale cohesie belangrijker dan ooit gevonden. We stimuleren als samenleving dat buurtbewoners meer met elkaar optrekken en meer een eenheid vormen. We willen banden zien tussen buurtbewoners die samen de schouders er onder zetten en elkaar helpen en ondersteunen waar dat nodig is. Juist die afhankelijkheid van elkaar is een risicofactor voor pesten, zo laat van Stigt zien. Nergens wordt zo veel gepest als in omgevingen waar men afhankelijk van elkaar is. Met stip bovenaan staat de schoolklas, op de voet gevolgd door het verzorgings- en verpleegtehuis. We staan voor de uitdaging om cohesie te vergroten, zonder dat daarbij mensen buiten de boot vallen door pesten.

Effectieve antipestprogramma’s zijn een belangrijke stap, maar Van Stigt geeft terecht aan dat dit niet genoeg is. Scholing en training voor de mensen die deze programma’s uitvoeren is nodig. En we moeten vooral allemaal beseffen dat pesten een probleem is. Niet alleen wanneer zelfmoord dreigt. Maar al eerder, wanneer kinderen huilend thuis komen, niet meer naar school durven of zich onveilig voelen op school. Want een veilige omgeving om op te groeien is geen luxe maar van levensbelang.

Mijn oude schoolgenoten hebben er niets meer aan. Maar ik hoop – en ik verwacht - dat over tien jaar een veilige schoolomgeving vanzelfsprekend is. Het boek ‘Alles over pesten’ zou in die ontwikkeling wel eens een cruciale rol kunnen gaan spelen.

Hanneke Felten, projectleider Emancipatie en Inclusie bij Movisie

 

Alles over pesten, Mieke van Stigt, € 24,95, uitgeverij Boom.