Rechts-liberalen laten klimaatverandering onterecht links liggen

Als liberalen hun principes echt volgen, zouden ze zich wel degelijk druk moeten maken om het bestrijden van klimaatverandering.  

Half oktober berichtte De Telegraaf op basis van onderzoek dat het allemaal wel mee zou vallen met de opwarming van de Aarde. Diverse media namen het bericht over, maar onder meer BNR trok diezelfde dag het bericht weer in na een storm van kritiek van klimaatfanaten op de gebruikte bronnen in het artikel. Dat het onderzoek agressief werd ontkracht door de klimaatcommunity is niet zo verwonderlijk, zeker niet aangezien het hier om een regelrechte journalistieke faux-pas gaat. Op de achtergrond speelt echter iets dat veel interessanter is. Dat is dat rechtsdenkende media lijken te veronderstellen, dat rechts-liberalen geen boodschap zouden hebben aan klimaatverandering. En inderdaad, ondanks Rutte´s in 2008 gepubliceerde groen rechts-manifest, dat een inspiratie had kunnen zijn voor een liberale vernieuwing, laat de VVD momenteel groen links liggen.

De Telegraaf maakt echter een denkfout: er ís geen contramine tussen rechts-liberalisme en klimaatverandering. Steun voor die stelling kan nota bene gevonden worden bij één van de belangrijkste liberale filosofen.

Klimaatrealisme is common sense

Als de berichtgeving in De Telegraaf onderdeel is van een politieke agenda van een elitair machtsblok dat stijf staat van de gevestigde (fossiele) belangen, dan is er in beginsel nog iets voor te zeggen voor het artikel. Paradoxaal genoeg lijkt het in dit geval zijn uitwerking te missen. Wat De Telegraaf niet goed lijkt te begrijpen, is dat het klimaatdebat tegenwoordig geen steekspel meer is tussen hardcore klimaatontkenners en donkergroene idealisten, maar dat het debat wordt gedomineerd door een grote groep klimaatrealisten. Kijk naar Amerika - waar een Democratische president uitzondering op een Republikeinse regel is – maar waar driekwart van de mensen gelooft in klimaatverandering. Behalve dat de krant van wakker Nederland blijkbaar heeft liggen slapen tijdens deze ontwikkeling, is het terugtrekken van een nieuwsbericht een bevestiging van een journalistieke faux-pas die de positie van de zendende partij alleen maar verder ondergraaft.

Krampachtig tegengeluid op rechts

Het lijkt er op alsof de spreekbuizen van rechtsdenkend Nederland vinden dat ze een tegengeluid moeten laten horen, zelfs als de feiten niet aan hun zijde blijken en de opgevoerde bronnen van dubieuze kwaliteit zijn. Dat komt krampachtig, ja bijna pathetisch, over – alsof zij denken dat ze rechts-liberale principes vieren door dit te doen. Het tegendeel is echter waar. Dat wordt duidelijk door te kijken naar twee centrale liberale principes: de vrijheid van het individu en het streven naar een zo klein mogelijke overheid.

Centrale principes van liberalisme

Het eerste principe kent een belangrijke beperking die is uitgewerkt door de prominente Engelse liberaal John Stuart Mill in zijn boek Over Vrijheid (On Liberty): het schadebeginsel. Individuele vrijheden zijn mogelijk zolang zij de vrijheden van anderen maar niet beperken. Omdat de Westerse wereld de grootste veroorzaker is van klimaatverandering en de effecten van klimaatverandering arme landen keihard treffen, is het niet-effectief aanpakken ervan regelrecht in strijd met liberale principes. Uit de recent gepubliceerde Climate Vulnerability Monitor van de Spaanse organisatie DARA, bleek bijvoorbeeld dat klimaatverandering in 2030 zorgt voor 400.000 extra doden per jaar, die bijna allemaal in arme landen vallen. Een analoog argument geldt voor toekomstige generaties. Earth Overshoot Day, de dag in het jaar waarop we de door natuurlijke voorraden van de Aarde heen zijn, lag dit jaar op 22 augustus. Die dag komt steeds dichter bij 1 januari te liggen en dat betekent dat we toekomstige generaties met grote problemen opzadelen.

Wat het tweede principe betreft: het niet-bestrijden van klimaatverandering kan weleens het tegenovergestelde onvermijdelijk maken van hetgeen liberalen zo lief is, namelijk minimale overheidsbemoeienis. Indien het bedrijfsleven zich niet succesvol op grote schaal weet te organiseren rondom de klimaatproblematiek, zal de wal op een gegeven moment het schip moeten keren. En als de afgelopen jaren een goede voorspeller zijn, zal het bedrijfsleven ook in de nabije toekomst onvoldoende in staat zich te verenigen rondom hun eigen klimaatbelangen en die van de samenleving. Het atomistische wereldbeeld dat het liberalisme kenmerkt, zorgt er voor dat de ideologie zichzelf in tijden van klimaatcrisis lelijk in de staart bijt.

Klimaatbeheersing moet op de liberale agenda

De principes waar de rechts-liberaal zich door laat leiden, laten nog onverlet dat er zeker voor ons land enorme businesskansen in klimaatverandering schuilen. Ook heeft onderzoek al lang en breed uitgewezen dat hoe langer we wachten met het nemen van klimaatmaatregelen, hoe meer klimaatbestrijding ons gaat kosten. Iedere rechts-liberaal kan het rekensommetje maken – de vraag is of ze dat willen. Zowel de opstelling van de VVD van de afgelopen tijd als de berichtgeving door De Telegraaf komen mij daarom op het punt van klimaat tergend dogmatisch voor. Er lijkt zoveel onwil in te zitten dat het kolderieke vormen dreigt aan te nemen. Het liberalisme loopt daarmee een levensgroot risico zichzelf in de voet te schieten, zowel als het gaat om de eigen geloofwaardigheid als om het bestrijden van de economische crisis. Het moderne rechts-liberalisme kán zich simpelweg niet permitteren groen links laten liggen, hoe graag het dit misschien wel zou willen. Mill zou zich omdraaien in zijn graf.

Lars Moratis is verbonden aan NCDO, kenniscentrum voor wereldburgerschap, en de Open Universiteit, faculteit Managementwetenschappen.