Zondag gingen er wereldwijd miljoenen vrouwen en mannen de straat op om te demonstreren tegen de haatdragende en seksistische uitspraken en beleidsplannen van de nieuwe president van de Verenigde Staten. Gewapend met spandoeken die riepen om ‘women’s rights are human rights’ en ‘make love not walls’ liepen mensen arm in arm om hun stem te laten horen. In zo’n 673 steden op alle continenten (zie hier een fantastische fotoreportage) werden straten en pleinen voor even het podium van de wereldmacht.
De 45ste president van de vrije wereld roept bij velen afkeer, ongeloof, en angst op. Deze angst is ook niet ongegrond. De nieuwe president is de verpersoonlijking van ontwikkelingen die de wereld volgens velen de totaal verkeerde richting op sturen. Laat ik het nog even op een rijtje zetten: het dalende vertrouwen in de rechtsstaat, het veranderen van feiten in meningen, het afdoen van de legitimiteit van internationale verdragen (opvangen van vluchtelingen, mensenrechten, NAVO) die de mensheid tegen fascisme zouden moeten beschermen, groeiende haat en angst voor andersdenkenden, voor migranten, de LGBTQ-gemeenschap (Lesbian, Gay, Biseksual, Transgender en Queer of Questioning, red) en minderheden in het algemeen. En dan nog: verheerlijking van de neoliberale en patriarchale macht (nog minder vakbonden, nog minder rechten voor werknemers, nog minder manieren om bankiers en grote bedrijven ter verantwoording te roepen) en het bouwen van muren als oplossing voor mondiale ongelijkheid.
En dit alles dreigt in een gevaarlijke cocktail te geraken met de groeiende populariteit van populistische partijen in Europa en aankomende verkiezingen in Nederland, Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk.
Dit is het moment waarop protesteren noodzakelijk is
Daarmee is ook het moment aangebroken waarop de noodzaak tot protest niet langer te ontkennen valt. Lange tijd was protest het domein van extreem-linkse of juist extreem-rechtse, feministische of juist fascistische, krakende of juist kopende burgers. Maar nu banale normen, rechten, en verworvenheden op het spel staan is protest het domein en de opgave van ons allemaal. Dit is het moment waarop er noodzaak is om zaken die we wellicht als ‘vanzelfsprekend’ en ‘alledaags’ zijn gaan beschouwen opnieuw te onderstrepen. Sta jij voor gelijke behandeling van vrouwen en mannen? Sta jij voor gelijke kansen voor kinderen van verschillende sociaaleconomische achtergronden? Sta jij voor een rechtsstaat die jou beschermt? Voor een overheid die geen doelgericht geweld gebruikt tegen één groep?
Dan is dit het moment om je uit te spreken. En juist als je nu denkt, ‘dat hebben we 30 jaar geleden toch al met elkaar bekokstooft?’ Dan is dit het moment om jezelf, de mensen om je heen, en de politieke partijen daaraan te herinneren. Deze waarden staan namelijk serieus op de tocht. En niet alleen maar in het verre Amerika. Ook in Nederland. Als ik hierover praat met vrienden die niet wit zijn, zijn vanzelfsprekendheden zoals gelijke behandeling helemaal nooit vanzelfsprekend geweest. Velen van hen verzetten zich iedere dag tegen aantastingen van die gelijkheid. Het privilege om gelijkheid, vrijheid, en mogelijkheden als vanzelfsprekend te zien is niet langer. We moeten opnieuw laten zien dat de meerderheid van de mensen voor deze waarden staat. En dat kan alleen door in actie te komen.
Protesteren is ook mogelijk als je geen tijd hebt
Protest is nodig. Voor sommigen betekent dit om er met spandoeken op uit te trekken. Maar dat is niet de enige manier waarop we ons kunnen verzetten. Dus mocht je nu denken ‘ik wil wel, maar daar heb ik helemaal geen tijd voor tussen mijn baan, het kinderdagverblijf, en de boodschappen door’ - ook die vlieger gaat niet meer op. Protest hoeft niet alleen te bestaan uit demonstreren op het Museumplein of het Malieveld. Protest kan ook in het klein, in het alledaagse, door wat ze in de sociologie ‘civil disobedience’ noemen. Burgerlijke ondeugendheid kan op allerlei manieren uitgevoerd worden. Laat ik er een paar opnoemen die vrij gemakkelijk tussen de aardappels en het voorlezen door kunnen.
Uitspreken. Ten eerste kun je je natuurlijk bewust uitspreken. Zet mensen aan het denken die dicht bij je staan en die je vertrouwen. Als iedereen een gesprek aan zou gaan met één familielid die nadenkt over een stem voor de PVV kunnen we al veel veranderen. Geef erkenning aan de angst die deze mensen ervaren, maar zet daar feiten en liefde tegenover. Gebruik je persoonlijke ervaring om je uit te spreken tegen mensen die je betrapt op racistische of seksistische uitspraken. Laat hen zien wat die uitspraken met je doen. Kom op voor groepen die op dat moment niet voor zichzelf kunnen opkomen.
Negeren. Negatieve aandacht is ook aandacht en gek genoeg helpt een anti-campagne degene waartegen wordt geageerd vaak aan de macht. In de VS werd er bijvoorbeeld opgeroepen om simpelweg niet naar de inauguratie te kijken, door de inauguratie tot de minst populaire van de geschiedenis te maken wordt er een punt gemaakt, daarnaast raakt het de 45ste president wellicht in zijn buitenproportionele ego. In Nederland kunnen wij actief kiezen om racistische of haatdragende politici geen aandacht te geven op sociale media. Plaats de foto’s van haatdragende politici niet op sociale media (is het je opgevallen dat ik zijn naam niet noem in dit stuk?). Die gezichten bevestigen angst van mensen die geloven in wat deze politici zeggen en angst van mensen die zich daar tegen afzetten. Angst, zoals we weten, is nooit een goede raadgever, ook niet in verkiezingstijd.
Alledaagse keuzes. In het alledaagse leven zijn er legio keuzes die kunnen bijdragen aan een eerlijkere en duurzamere wereld. Mannen, ga alledaags seksisme tegen in je eigen werkomgeving door te weigeren zitting te nemen in comités of besturen met een gebrek aan vrouwen. Maak racisme bespreekbaar met je kinderen (lees hier en hier hoe). Op het gebied van klimaatverandering is het heel gemakkelijk om iets groots te doen in het klein: kies voor minder vlees, koop producten die zo veel mogelijk klimaat neutraal worden geproduceerd, zet de verwarming een tandje lager en trek een trui aan (of organiseer je, en lees hier wat je verder kunt doen).
Doe iets, het is niet moeilijk
Kortom, dit is het moment waarop we ons moeten mobiliseren en actief uitspreken vóór gelijke rechten en behandeling; bescherming van minderheden, vluchtelingen, minder bedeelden, en het klimaat; voor eerlijke verdeling van macht en middelen; en vooral voor het uitdragen van liefde in plaats van haat.
Zaterdag deden we dat met velen. Die energie moeten we vasthouden. Protest is noodzakelijk en niet moeilijk. Doe iets. Spreek je uit, negeer actief, maak bewuste keuzes, en als je wilt, demonstreer. In deze tijd zullen alle keuzes, groot en klein, het verschil maken.
Nanke Verloo is Universitair Docent in Stedelijke Planologie aan de Universiteit van Amsterdam. Ze doet onderzoek naar de rol van conflict in stedelijke ontwikkeling en zit in de redactie van het Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken.