Het is vijf voor drie op maandag 13 april 2015. De imposante nieuwbouw waar de faculteit der Maatschappij en Gedrag Wetenschappen sinds augustus is gevestigd loopt leeg. In een stroom komen docenten, studenten, en hoogleraren de trap af. Een klein aantal agenten staat te wachten naast de ingang van CREA. De Nieuwe Universiteit (DNU) heeft na de ontruiming van het Maagdenhuis afgelopen zaterdag een oproep gedaan om opnieuw te demonstreren. Dit keer niet alleen voor de eisen om een democratischere universiteit waar kwaliteit hoger in het vaandel staat dan kwantiteit. Ditmaal is het protest ook een antireactie op de brute manier waarop studenten en docenten dit weekend door de ME zijn geëvacueerd.
Het College van Bestuur (CvB) heeft naar eigen zeggen gehandeld op advies van de rechter die afgelopen vrijdag toestemming gaf het Maagdenhuis na anderhalve maand bezetting te ontruimen. De studenten hadden evenwel al lang toegezegd dat zij op maandag zelf zouden vertrekken na een grote schoonmaak. Hen werd de kans om te boenen ontnomen. Onder het mom van ‘veiligheid’ werden discussiërende studenten en docenten door ME te paard omsingeld, opgepakt, en afgevoerd. Om studenten en docenten zo hardhandig te verwijderen met als doel hen veilig te stellen zou je in academische termen het schoolvoorbeeld van een ‘performative contradiction’ kunnen noemen – de uitvoerende versie van de contradictio in terminis.
Nu heeft de geschiedenis van sociale bewegingen al lang bewezen dat wanneer je demonstraties hardhandig de kop indrukt, de support en aanhang vermenigvuldigd. Het onnodige geweld op het Spui heeft een aanzuigende werking. Docenten en studenten die zich eerder niet identificeerden met de eisen van DNU liepen vandaag mee in de demonstratie. Van revolutionair tot conservatief, iedereen kan zich identificeren met een demonstratie tegen onrechtvaardig geweld. En zo kwam het dat we met in een lange stoet door de straten van de stad trokken op weg naar een democratische universiteit.
Nu sprak ik in mijn vorige column over de kansen die een bezetting kan betekenen voor de kwaliteit van de publieke sfeer – juist sinds het Maagdenhuis was bezet werd het een plek voor discussie en democratische ontwikkelingen. Ik eindigde met de vraag: Hebben de geroutineerde bestuurders de capaciteit en de wil om deze democratische kans te grijpen, te onderhandelen met alle partijen, en hun rol te ‘re-legimiteren’? De gebeurtenissen in de afgelopen anderhalve maand hebben hoop doen leven. Niet alleen is het protest internationaal overgenomen, op de UvA is een brede groep docenten en hoogleraren gaan werken aan een programma wat ‘rethink UvA’ is genoemd, de FNV en de ondernemingsraad zijn de protesten gaan steunen, er zijn verschillende discussies gevoerd tussen het College van Bestuur en al deze partijen, en er was bijna een akkoord. Des te treuriger stemt de manier waarop ervoor is gekozen deze periode van vooruitstrevende en mogelijk revolutionaire veranderingen te beëindigen.
Theorie over sociale bewegingen leert ons dat het succes van demonstraties niet plaats vindt in een vacuüm, maar dat het afhankelijk is van de respons van machthebbers. Als demonstraties nergens aankomen of acties geen aandacht krijgen, kun je een analogie trekken met het geluid van een omgevallen boom in het bos. Vandaag liepen wij naar het Binnen Gasthuis – de geliefde leegstaande ex-kantoren van de politicologen – waar het CvB zich tijdelijk ophield. Toen we aankwamen wachtte de stoet in spanning af. Zouden ze met ons komen praten? Zou er een respons komen? Een dialoog? Een verandering? Een stiekem kiekje achter het gordijn? Niets van dat al. Het bleef dodelijk stil aan de overkant. Het protest van vandaag legt de mogelijke betekenis van democratie aan de UvA bloot, maar de respons van het CvB zal die kans omarmen of de genadeslag geven.
We wachten op respons. Voor de tussentijd is daar gelukkig die student die een parodie maakte op het aloude ‘Welterusten, meneer de president’ van Boudewijn de Groot, waarmee we het CvB een prettige nachtrust en veel wijsheid toewensten.
Nanke Verloo is docent en onderzoeker bij de afdeling Politicologie aan de Universiteit van Amsterdam.