Het succes van Piketty: het juiste boek op het juiste moment

Vijf jaar geleden zou niemand er aandacht aan hebben besteed, nu is het een bestseller. Piketty's boek over ongelijkheid verdient ook in Nederland veel lezers, schrijft Robert Went (WRR) in het eerste stuk in een serie van drie. Morgen Thomas Piketty zelf, donderdag een kritiek van Paul de Beer.

Thomas Piketty is in korte tijd uitgegroeid tot een ware ‘celebrity-econoom’. Zijn opkomst en impact worden in de Verenigde Staten wel met die van The Beatles vergeleken. Piketty is ‘hot’, niet eerder werd zo veel gepraat en geschreven over een boek van meer dan een kilo, met een saaie titel (Kapitaal in de 21ste eeuw) en veel grafieken, tabellen en data.

Het begon allemaal nog vrij rustig in Frankrijk, waar Le Capital in september 2013 uitkwam en tot nog toe ruim 50.000 keer verkocht is. Dat is best veel voor een economieboek, maar tot grote discussies heeft het boek daar niet geleid. Bij Harvard University Press werd toevallig een editor enthousiast en die overtuigde vervolgens zijn collega’s dat dit boek uitgegeven zou moeten worden.

Paul Krugman sprak over 'The book of the decade' en toen ging het snel

Piketty is onder deskundigen die zich met ongelijkheid bezighouden een bekende naam. Hij heeft samen met onder anderen Emmanuel Saez de gezaghebbende World Top Incomes Database opgezet. In de rest van de wereld was Piketty echter een grote onbekende, dus was het niet makkelijk voor Harvard University Press om het boek aan boekhandels te slijten. Dat alles veranderde toen Nobelprijswinnaar Paul Krugman, met een veelgelezen blog en meer dan een miljoen volgers, op Twitter Capital op 23 maart ‘the book of the decade’ noemde. Daarna ging het razendsnel.

Piketty kwam naar de Verenigde Staten voor een serie lezingen en interviews. Journalisten en deskundigen stortten zich op het boek en gingen erover schrijven, of ze het nou gelezen hadden of niet. Capital werd nummer 1 op de Amazon-lijst met bestsellers. Er zijn inmiddels al meer dan tweehonderdduizend exemplaren van de Engelse editie verkocht. Op blogs en in tijdschriften verschijnen ‘quick guides’ en ‘cheat sheets’ voor wie over Piketty mee wil praten zonder het boek gelezen te hebben. Zoals de tien tips om ‘de zoveelste saaie discussie over Piketty op een cocktailparty’ goed door te komen. Tip vijf: zeg dat de vertaling erg goed is, dan maak je indruk omdat je zowel de Franse als de Engelse Piketty gelezen hebt. Of de tien gouden regels voor het schrijven van je eigen Piketty-recensie – roem vooral het uitgebreide notenapparaat.

De onvrede over de toenemende ongelijkheid is de afgelopen jaren sterker geworden

Wat verklaart dit succes? In een van zijn vele interviews zegt Piketty dat hij moeite heeft gedaan het te schrijven voor een breder publiek, omdat daar vandaan de druk op politici zal moeten komen om actie te ondernemen. Het lijkt er sterk op dat Capital het juiste boek op het juiste moment is, en dat de oorzaak van Piketty’s succes gezocht moet worden in de tijdgeest. 'Het is moeilijk voor te stellen dat dit boek vijf of tien jaar geleden dezelfde impact had gehad, ook al waren toen dezelfde argumenten en bewijzen voor handen', constateert econoom Dani Rodrik. De onvrede over de toenemende ongelijkheid in de VS is de afgelopen jaren sterker geworden. Nu de middenklasse-inkomens nog steeds stagneren terwijl de economie zich herstelt, is het normaal geworden om de toenemende ongelijkheid als kernprobleem voor het land te zien – dat doet ook Obama in zijn speeches.

Krijgen we een reprise van de jaren zeventig en tachtig?

De zegetocht van Piketty is nog niet ten einde. Ook in Engeland is het boek inmiddels uitgebreid besproken. In Japan is het eerst leesclubje van start gegaan, en ook in ons land zijn de eerste leesgroepjes op poten gezet. De Bezige Bij brengt de Nederlandse vertaling in het najaar op de markt en betaalde daarvoor ruim € 125.000.

Krijgen we een reprise van de jaren zeventig en tachtig, toen de Socialistiese Uitgeverij Nijmegen (SUN) bijna honderdduizend exemplaren verkocht van de Inleiding in de marxistiese ekonomie van de Belgische trotskistische hoogleraar Ernest Mandel. Wie in die jaren lid werd van een van de populaire boekenclubs, zoals mijn ouders, kon als gratis welkomstgeschenk kiezen voor Het Kapitaal van Karl Marx. Het cadeau van 606 pagina’s staat nog in mijn boekenkast, met onderstrepingen.

Er lijkt een serieuze discussie opgang te komen over ongelijkheid, ook in de Nederlandse politiek

Die tijd komt nooit meer terug, maar wat zou het mooi zijn als Piketty ook in ons land veel verkocht en – belangrijker – gelezen gaat worden! Want wat je ook van het boek vindt en wat er ook voor kritiek op mogelijk is, en er ongetwijfeld ook nog zal komen: er zijn onbelangrijkere zaken om je druk over te maken. Ongelijkheid van inkomens en (al helemaal) vermogen is tientallen jaren vrijwel genegeerd door economen. Onder meer doordat de verschillen in de VS onvoorstelbaar zijn toegenomen, verandert dat nu snel. Dat komt niet in het minst door publicaties en nieuw onderzoek van grote internationale organisaties als het IMF, de Wereldbank en de OESO, die toch echt de nodige neoliberale geloofsbrieven hebben maar nu alleen nog maar over 'inclusieve groei' praten.

Er lijkt een serieuze discussie op gang gekomen over de sociale, politieke en economische gevolgen van ongelijkheid, en ook in ons land is Piketty opgepikt. PvdA-leider Samsom wil het huidige belastingstelsel op z'n kop zetten: lasten op vermogen omhoog, de lasten op arbeid omlaag. In het tweede kan coalitiegenoot VVD zich ook vinden, maar fractievoorzitter Halbe Zijlstra wil niet aan de vermogens komen, meldde de Volkskrant op – natuurlijk – 1 mei.

Laat maar komen die discussies over (de ontwikkeling van) de inkomens- en vermogensverdeling in ons land. ‘Weigeren de cijfers te bestuderen is zelden in het belang van de minstbedeelden', stelt Piketty fijntjes in de allerlaatste zin van zijn meesterwerk.

Robert Went(@went1955 op twitter) is econoom, werkzaam bij de WRR en co-auteur van de WRR-publicatie ‘Hoe ongelijk is Nederland? Een verkenning van de ontwikkeling en gevolgen van economische ongelijkheid’. Went is bezig met de samenstelling van een boek met vertalingen en columns over Piketty voor de Amsterdam University Press (AUP). Dit boek verschijnt volgens de planning medio november.

Een langere versie van dit artikel is te lezen in een webeditie over Piketty van S&D, het maandblad van de Wiardi Beckman Stichting.