Spaarkringen zijn zelfhulpgroepen voor mensen die meer grip willen krijgen op hun financiële situatie en hun sociale netwerk willen uitbreiden. Ze zijn gebaseerd op peer support: wederkerige steun tussen mensen die zich in elkaars kwetsbare situaties herkennen. Voor de werkzaamheid van dit principe is uitgebreid en sterk wetenschappelijk bewijs (Bouwmans, 2015).
In spaarkringen komen mensen met verschillende achtergronden en financiële situaties bijeen. Zij gaan in een groep van vijf tot twaalf leden samen sparen en in gesprek over hun financiën, maar ook over andere problemen waar ze tegenaanlopen en oplossingen waarvan ze kunnen leren.
Deelname aan een spaarkring vergroot het sociale netwerk en het financieel inzicht van de leden
Informele spaarsystemen (zoals spaargroepen) worden op grote schaal gebruikt in zuidelijke landen. Uit onderzoek in deze contexten blijkt dat dit positieve effecten heeft op zowel financiële uitkomsten (beschikbaarheid van spaargeld) als op empowerment van vrouwen (Brody et al., 2015). Ook in de Nederlandse context is onderzoek uitgevoerd dat laat zien dat samen sparen positief invloed heeft op sociale en financiële veerkracht. (Lehmann, 2021; Von Meyenfeldt, 2021; Schreuder Hes, Fink-Jensen, 2022). Omdat spaarkringen nog een vrij onbekend fenomeen zijn in Nederland, gaan we hier dieper in op de vraag hoe geld als bindmiddel in de spaarkringen werkt.
Vertrouwen nodig voor sociaal netwerk
Promotieonderzoek toont dat deelname aan een spaarkring zowel het sociale netwerk als het financieel inzicht van de leden vergrootte (Lehmann, 2021). Ook kwam in dit onderzoek expliciet naar voren dat spaarkringen het onderlinge vertrouwen bevorderen. Met name voor kwetsbare spaarkringleden blijkt het belangrijk te zijn om gelijkgestemden te ontmoeten en sociale contacten uit te breiden.
Naarmate leden langer aan een groep deelnemen, neemt het wederzijdse vertrouwen toe
Maar om een sociaal netwerk op te bouwen, hebben spaarkringleden vertrouwen in elkaar nodig. Er bestaan verschillende vormen van vertrouwen: individueel, sociaal en verdiend vertrouwen (Knorringa, 1999). Binnen sommige spaarkringen is er bij de start al sprake van individueel vertrouwen omdat de leden elkaar van tevoren persoonlijk kennen.
In andere groepen gaat het om sociaal vertrouwen omdat de leden bepaalde sociale overeenkomsten hebben, zoals een vergelijkbare culturele achtergrond, in dezelfde straat wonen of hetzelfde buurthuis bezoeken. Naarmate mensen langer lid van een groep zijn, neemt ook het wederzijdse vertrouwen toe. Dit verdiende vertrouwen is een belangrijk effect van het deelnemen aan de spaargroep.
Katalysator voor verbinding en vertrouwen
Deze processen zien we terug in de huidige spaarkringen (zie eerder op deze site). De leden zijn met elkaar met geld bezig, praten erover op basis van materiaal van Stichting Cash2Grow en werken samen aan dromen voor de toekomst. Dit werkt als een katalysator voor verbinding en vertrouwen in de groep.
‘Ik voel mij minder alleen, doordat ik mijn geldzorgen kan delen met anderen’
Door elkaar en elkaars spaargedrag beter te leren kennen, kunnen groepsleden de status van betrouwbaar persoon ‘verdienen’. De omgang met elkaars geld (het spaargeld gaat in een gezamenlijke spaarpot) versnelt het verdiende vertrouwen van leden en hun zelfvertrouwen.
Spaarkringlid Jaqueline uit Groningen vertelt hierover: ‘Ik voel mij minder alleen, doordat ik mijn geldzorgen kan delen met anderen. Zij herkennen dat gevoel dat je aan het einde van de maand niet genoeg geld over hebt. We praten ook over andere zaken dan alleen maar geld. Als iemand ziek is, sturen we een kaartje en tijdens vakanties houden we elkaar op de hoogte. Het plan is om vanaf de volgende spaarperiode ook thuis bij elkaar af te spreken.’
Actieve deelname aan een spaarkring draagt bij aan sterke sociale netwerken
Niet alleen het vertrouwen in elkaar groeit, maar ook het zelfvertrouwen wordt groter. ‘Ik durf vaker mijn mening te geven en ik heb ontdekt dat ik best goed ben in hoofdrekenen’, zegt Jaqueline.
Effect buiten de spaarkring
De combinatie van bewuster met geld bezig zijn, een vertrouwde omgeving waar men herkenning vindt en het daarmee groeiende zelfvertrouwen heeft ook effect buiten de spaarkring. Zo ondersteunen leden elkaar ook buiten bijeenkomsten in tijden van tegenslag of durven door succesvolle deelname aan een spaarkring ook aan andere activiteiten in buurthuizen deel te nemen.
Actieve deelname aan een spaarkring draagt daarmee bij aan sterke sociale netwerken, zowel in het gezin als in de buurt. Zo ervaren mensen meer financiële rust en staan ze met meer vertrouwen in het leven.
‘Ik voel me nu veel sterker en weet ik dat ik ertoe doe’
Een spaarkringlid uit Den Haag vertelt dat ze sinds ze lid is van haar spaarkring ook vaker naar andere gelegenheden gaat waar ze nog meer mensen ontmoet. ‘Ik merk dat ik nu anders omga met mensen en dat ik het minder belangrijk vind wat mensen van mij vinden. Ik durf nu meer mezelf te zijn bij mensen buiten de spaarkring. Dit komt allemaal door de spaarkring, want ik voel me nu veel sterker en weet ik dat ik ertoe doe.’
Alternatief voor reguliere aanpak
In Nederland is Cash2Grow de enige organisatie die in samenwerking met partners in het sociale domein, bedrijfsleven en onderwijs dergelijke spaarkringen opzet. Veel mensen met een migratieachtergrond kennen andere manieren van gezamenlijk sparen. Omgaan met geld in groepsverband is bijvoorbeeld zeer bekend onder Nederlanders met een Turkse, Surinaamse of Ethiopische achtergrond.
De reguliere aanpak voor mensen met geldstress bestaat meestal uit intensieve individuele trajecten gericht op probleemoplossing
Ik voel mij minder alleen, doordat ik mijn geldzorgen kan delen met anderen. Maar collectieve praktijken zoals spaarkringen zijn nog lang geen gemeengoed in het sociaal domein. De reguliere aanpak voor mensen met geldstress bestaat meestal uit intensieve individuele trajecten gericht op probleemoplossing in plaats van preventie en het opbouwen van een ondersteunend netwerk.
De spaarkringen van Cash2Grow bieden hiervoor alternatief omdat ze bijdragen aan duurzame sociale verbindingen en een hechtere gemeenschap waarin mensen zich begrepen voelen en gezamenlijk werken aan financiële rust.
Fransien Wolters en Julie-Marthe Lehmann vormen het directieteam van Stichting Cash2Grow.
Foto: CoWomen via Pexels.com