Stichting Cash2Grow heeft sinds 2019 ervaring met het opzetten en begeleiden van spaarkringen. Inmiddels heeft de stichting meer dan tachtig spaarkringen opgestart, verspreid over vijf provincies. De doelgroep bestaat uit mensen met een krappe beurs die meer grip op hun financiële situatie willen krijgen en hun sociale netwerk willen uitbreiden. Hiertoe behoren voornamelijk werkende minima, uitkeringsgerechtigden, gepensioneerden en partners die afhankelijk zijn van het lage inkomen van hun partner of kind. Ook jongeren (16-plus) vormen een belangrijke doelgroep aangezien veel jongeren moeite hebben om grip te krijgen op hun geld.
Cash2Grow is het enige landelijke initiatief dat zich richt op sparen, blijkt uit een quickscan (Purpose, 2022) waarin 138 initiatieven in Nederland zijn bekeken die financiële problemen en geldstress bestrijden.[1]
Sparen in een spaarkring
Een spaarkring komt met vijf tot twaalf leden eens per week of om de week bij elkaar. De leden worden door de spaarkringbegeleider geworven en kunnen gratis deelnemen aan de spaarkring. Iedereen in de groep spaart voor zichzelf en neemt een spaarbedrag mee naar de bijeenkomsten. Dit bedrag verschilt per spaarkringlid.
Allemaal hebben ze vooraf bedacht voor welk doel ze willen sparen. Denk bijvoorbeeld aan de aanschaf van een naaimachine, koelkast of een financiële buffer om iets leuks met de kinderen te kunnen doen. Aan het einde van een spaarcyclus, gemiddeld negen maanden, krijgt ieder lid het eigen gespaarde bedrag mee naar huis. Zo’n 70 procent van de spaarkringen gaat langer door dan één spaarperiode.
Ze vinden het van belang dat ze niet aan hun geld kunnen komen
Er is een vaste methode voor het ‘spaargedeelte’ van elke bijeenkomst. Die houdt onder meer in dat het gespaarde geld wordt geteld en geregistreerd. Er zijn rollen in de spaarkring die kunnen wisselen tussen leden: een voorzitter, boekhouder, kashouder, geldtellers en sleutelhouders van de ‘spaarkist’. Verder behandelen spaarkringen bepaalde thema’s en nodigen zij soms sprekers uit.
Samen sparen is makkelijker
Uit promotieonderzoek van Julie-Marthe Lehmann komen de eerste aanwijzingen dat spaarkringen in Nederland bijdragen aan financiële en sociale veerkracht (2021). Movisie voerde daarna een theoriegestuurde effectevaluatie uit waarin de aannamen achter de spaarkringen expliciet zijn gemaakt en wetenschappelijk zijn getoetst (Von Meyenfeldt, Mateman & Van den Bosch, 2021). De uitkomst: de activiteiten waarop Cash2Grow inzet kunnen effectief bijdragen aan het financieel en sociaal weerbaar maken van mensen en het versterken van hun netwerk.
‘Ik voel me minder alleen doordat ik mijn geldzorgen kan delen met anderen’
Zo ervaren de leden in een spaarkring positieve sociale druk om elke week geld opzij te leggen als een stok achter de deur. Verder vinden ze het van belang dat ze niet aan hun geld kunnen komen: ‘Als ik het geld thuis heb en ik heb een probleem, dan pak ik geld om het op te lossen. Dat is geld dat ik dan eigenlijk liever zou sparen om leuke dingen mee te doen met mijn kinderen. Hier in de spaarkring kan ik mijn geld niet uit de geldkist halen.’
Kortom, mensen komen door de spaarkring niet in verleiding het geld aan andere zaken uit te geven. Dit noemt men een behulpzame ‘bindingstechniek’ (Madern & Van Gaalen, 2011). Ook het formuleren van een eigen spaardoel blijkt effectief te zijn om spaargedrag te bevorderen (Burke, Luoto & Perez‐Arce, 2014).
Vertrouwen, steun en tips
Ze leren zo onder andere hoe het Nederlandse gezondheidszorgsysteem werkt
Ook blijkt duidelijk dat de leden van deze spaarkringen niet alleen sparen, maar elkaar ook steunen en tips geven voor het leven met weinig geld. Eén van de spaarkringleden vertelt: ‘Ik voel me minder alleen doordat ik mijn geldzorgen nu kan delen met anderen in de groep. Zij herkennen het gevoel dat je aan het eind van de maand niet genoeg geld over hebt.’ Twee van de drie onderzochte groepen noemden als voorbeeld van praktische steun dat ze geholpen hebben bij de inrichting van iemands nieuwe huis.
Eigen accenten
Spaarkringen kunnen zelf kiezen welke thema’s tijdens de bijeenkomsten behandeld worden en met welke partners ze willen samenwerken. Zij kunnen gebruikmaken van zeventien thema’s uit de map van Cash2Grow die gaan over geldzaken, samenwerken of het waarmaken van dromen. Het zal niemand verbazen dat vaak gekozen wordt voor thema’s op het vlak van geldzaken.
Elke spaarkring legt eigen accenten in de thema’s die aansluiten op de behoeften van de groep. Zo werken ze in de spaarkring bij buurthuis Boost in Amsterdam, bestaande uit nieuwkomers, samen met het Zorgcafé van Dokters van de Wereld. Ze leren zo onder andere hoe het Nederlandse gezondheidszorgsysteem werkt. Ook is het buurtteam er op bezoek geweest.
De spaarkring Cash 4 the Future in Den Haag deed mee aan een ondersteuningsproject om de financiële weerbaarheid van vrouwen te vergroten. In spaarkring Save the money in Utrecht (gerelateerd aan de Buurtkerk) was er veel animo om, naast thema’s die betrekking hebben op geld, aan de slag te gaan met thema’s als vriendschap en met bijbelse thema’s.
Succesvol sparen kan dus
Samen sparen is makkelijker dan alleen en positieve sociale druk werkt. Het lukt leden van een spaarkring vrijwel altijd om succesvol te sparen, ook al is het soms een klein bedrag. Ook wisselen de leden kennis uit over rondkomen met weinig geld en ervaren zij sociale en praktische steun van de groep.
Het lijkt erop dat het sparen in een spaarkring ook kan leiden tot bewuster omgaan met geld. Hoe dit precies werkt, voor wie wel of niet en wat er exact verandert in de omgang met geld, zijn interessante vragen voor nader onderzoek.
Silvia Bunt is freelance projectleider en onderzoeker.
Noot
[1] Slechts drie van de onderzochte 138 initiatieven hielden zich primair bezig met sparen; twee daarvan waren enkel lokaal actief: Busclub Rotterdam en Spaarmaatje Amsterdam. Alleen Cash2Grow werkt landelijk.
Foto’s: Silvia Bunt