Crowdfunding voor lokale maatschappelijke initiatieven, ‘civic crowdfunding’, is sterk in opkomst. Hogeschool van Amsterdam, Voor je Buurt en 1%Club deden samen onderzoek naar deze ontwikkeling en haar toekomstperspectieven. De resultaten publiceerden we in de eerste Nederlandse Civic Crowdfundingmonitor.
Lokale maatschappelijke initiatieven zetten civic crowdfunding steeds serieuzer in als financieringsinstrument. Het totaal opgehaalde bedrag met civic crowdfunding is in 2016 bijna verdubbeld ten opzichte van 2015, van 700.000 naar 1.291.000 euro. Ook het aantal donateurs groeide sterk, van 12.080 in 2015 naar 19.965 in 2016. Een interessante trend is dat er gemiddeld steeds hogere bedragen met civic crowdfunding worden opgehaald. Succesvolle projecten haalden in 2015 gemiddeld 4.953 euro op, in 2016 was dat 6.926 euro. Maar bij civic crowdfunding draait het niet alleen om het geld. Het bereik van de crowdfundingcampagne en de gemiddeld honderd supporters die bijdragen, zorgen ook voor een grotere bekendheid en een groter actief betrokken netwerk rond een initiatief. Voor projecten die bezoekers en vrijwilligers nodig hebben, zorgt crowdfunding daarmee voor een grotere impact.
Structurele financiering is verleden tijd
Nog slechts dertig procent van de gemeenten en provincies die in de verkenning meededen, financiert maatschappelijke initiatieven structureel. Het totale budget om maatschappelijke initiatieven te financieren is de afgelopen vier jaar wel toegenomen (31 procent) of gelijk gebleven (53 procent), maar overheden zetten die financiering steeds vaker anders in. Ze vragen van initiatiefnemers dat zij zelf verantwoordelijkheid nemen voor het financieren van hun maatschappelijk project op de lange termijn. Maatschappelijke projecten zetten crowdfunding in om zelf een deel van hun project te bekostigen, vaak aangevuld met subsidie en bijdragen van fondsen.
Crowdfunding is de toekomst
85 procent van de ondervraagde gemeenten en provincies zien crowdfunding en crowdsourcing als kansrijke instrumenten om maatschappelijke initiatieven te realiseren. Veel gemeenten en provincies (73 procent) wijzen initiatieven actief op crowdfunding, maar nog maar weinig zetten het structureel in met begeleiding, een platform en beleid of een directe koppeling aan subsidieregelingen. Hun belangrijkste redenen voor het inzetten van crowdfunding zijn: minder afhankelijkheid van initiatieven van overheid en fondsen (81 procent); vergroting van de maatschappelijke impact van initiatieven (77 procent); en invulling geven aan de faciliterende rol van de overheid (72 procent).
Het ruimte geven aan initiatieven, regels loslaten en interne verkokering, worden door de onderzochte gemeenten en provincies als belangrijkste interne uitdagingen genoemd bij het ondersteunen en stimuleren van maatschappelijke initiatieven. Bij de initiatieven zelf zijn veelgenoemde uitdagingen: de duurzaamheid, het draagvlak en de diversiteit. Het zijn veelal de pioniers met een goed netwerk die succesvolle duurzame initiatieven weten op te zetten, maar hoe bereik je andere, sociaal of economisch zwakkere groepen?
Projecten met matchfunding zijn succesvoller
Het aantal overheden, fondsen, maatschappelijke organisaties en bedrijven dat via een speciale regeling bijdragen aan civic crowdfunding groeit, zowel in geld - matchfunding - als in expertise, tijd of materiaal - matchsourcing. Zo krijgen groene initiatieven van de provincie Zuid-Holland maximaal 5.000 euro als ze hetzelfde bedrag via crowdfunding ophalen. In Utrecht helpt het Grafisch Lyceum met het maken van promotiemateriaal en schrijft een lokaal schrijverscollectief een artikel over elke campagne die van start gaat.
In 2016 gaven fondsen, bedrijven en overheden honderdtweeëntwintig keer een financiële bijdrage aan een crowdfundingcampagne via een matchfundingregeling. VSBfonds en Fonds 1818 zijn in Nederland de koplopers in matchfunding. Ook bedrijven vanuit maatschappelijke verantwoord ondernemen spelen een steeds belangrijkere rol bij het realiseren van lokale initiatieven door de inzet van tijd, kennis en geld van hun medewerkers. Uit ons onderzoek blijkt dat projecten die matchfunding krijgen, duidelijk succesvoller zijn dan projecten die het zonder moeten doen.
Bij crowdfunding hoort ook dat niet alles slaagt
De crowd bepaalt bij crowdfunding samen met de overheden en fondsen of een project door kan gaan. Zit er niemand op te wachten of hebben te weinig mensen er geld voor over, dan mislukt de campagne en kan het project niet doorgaan. Bij crowdfunding hoort ook dat niet alles slaagt: in 2016 was 65 procent van de projecten succesvol. Een crowdfundingcampagne wordt of succesvol of strandt al in de startfase. Van de projecten die mislukken, blijft 57 procent steken onder 20 procent van het doelbedrag.
Spelregels, doelbedrag en begeleiding bepalen
Voor meer maatschappelijke impact is het relevant te weten welke factoren de slagingskans beïnvloeden. Allereerst spelen de spelregels van platforms een cruciale rol: krijgt het initiatief geld alleen als het de 100 procent haalt (‘alles-of-niets’) of krijgt het alles wat het ophaalt? Wij zien dat alles-of-niets-crowdfunding met 83 procent een hogere slagingskans heeft dan crowdfundingcampagnes met een je-krijgt-alles-wat-je-ophaalt model (31 procent). Het alles-of-niets-model creëert blijkbaar meer urgentie om het doelbedrag te halen. Men krijgt anders immers helemaal niets uitbetaald.
Tevens zijn er tussen verschillende platforms met verschillende spelregels ook grote verschillen in begeleiding en selectie. Uit de monitor komt naar voren dat intensievere begeleiding bij het opzetten van een crowdfundingcampagne en het bepalen van een realistisch doelbedrag eveneens zorgt voor een hogere slagingskans. Tot slot zijn er opvallende verschillen tussen doelbedragen van platforms: bedragen tot 2.500 euro of hoger dan 15.000 euro worden relatief het succesvolst bij elkaar gecrowdfund. Voor lagere bedragen geldt waarschijnlijk dat het nu eenmaal makkelijker is om 2.000 euro op te halen dan 8.000. Bij de bedragen boven de 15.000 euro zijn het vooral grotere, professionelere initiatieven met een groot netwerk die daarvoor kiezen. Een deel daarvan heeft ook al ervaring met crowdfunding.
De mensen maken het succes
Slaan we dus allemaal aan het crowdfunden? Dat is niet waarschijnlijk. De hyperige kantjes van crowdfunding en crowdsourcing zullen er met de tijd wel afslijten. Maar de beweging van lokale maatschappelijke initiatieven die met inzet van offline en online activiteiten zelf geld, hulp en middelen inzamelt, is een blijver.
Cruciaal bij civic crowdfunding is de inzet van initiatiefnemers en andere vrijwilligers. Zij maken het succes van het project. Niet alleen de hoeveelheid mensen, maar vooral de vaardigheden en betrokkenheid van de mensen zijn heel belangrijk. Voor de komende jaren ligt er een belangrijke uitdaging om kennis en vaardigheden van betrokken burgers, overheden, maatschappelijke organisaties en bedrijven aan elkaar te verbinden. Deze niet-financiële bijdragen aan een initiatief zijn vaak nog veel belangrijker dan de financiële bijdragen.
Zo ontstaat een nieuw speelveld voor het realiseren van maatschappelijke initiatieven. In het matchen van kennis en vaardigheden kunnen civic crowdfundingplatforms een belangrijke rol spelen, zeker op lokaal niveau.
Inbedden in het gemeentelijk beleid
Gemeenten kunnen veel doen om initiatieven mogelijk te maken: faciliteren en stimuleren van burgers, maatschappelijke organisaties en bedrijven die in lokale netwerken initiatieven mogelijk maken, het organiseren van begeleiding, training, lokale platforms en matchfunding.
Tussen gemeenten zijn nu nog grote verschillen in aanpak. Civic crowdfunding wordt een steeds volwassener instrument om maatschappelijke initiatieven van de grond te krijgen en de maatschappelijke impact transparant en zichtbaar te maken. Inbedding van dit instrument in het gemeentelijk beleid vergroot de kansen op participatie in de samenleving.
Aster van Tilburg is senior adviseur civic crowdfunding bij Voor je Buurt. Martijn Arnoldus is directeur van Voor je Buurt. Bart Lacroix is directeur van 1%Club. De monitor is te bekijken op http://www.civicmonitor.nl.
Publicstock.netFoto: (Flickr Creative Commons)