COLUMN Staken voor jeugdzorg of vechten tegen ziekmakers?

De FNV organiseert 15 maart 2022 een staking om een vuist te maken tegen bezuinigingen op jeugdhulp en om te strijden voor een betere cao. Staatssecretaris Maarten van Ooijen van Volksgezondheid, Welzijn en Sport krijgt de volle laag. Maar wordt het niet eens tijd om de diepere oorzaken van jeugdzorgen aan te pakken – en op te lossen!?

Klaas Mulder

Al heel snel na de invoering van de Jeugdwet in 2015 – waarin gemeenten het eerste aanspreekpunt voor jeugdhulp werden – werd duidelijk dat er grote problemen ontstonden in de uitvoering en financiering. Eerst kwam er een stroom analyses op gang, en snel daarna kwamen de reddingsplannen, aanbevelingen, routekaarten en manifesten.

In de stakingsoproep verwijst de FNV naar het manifest De Jeugdsprong, dat in het voorjaar van 2021 verscheen. Bij de tien aanbevelingen zitten een aantal maatregelen die al eerder geprobeerd – en grotendeels mislukt – zijn. We hadden al eerder ‘één gezaghebbende instelling in elke gemeente’ (Centrum voor Jeugd en Gezin) en er liggen al verschillende pakketten aan ‘landelijke kwaliteitseisen’. Daarnaast zijn er heel waardevolle aanbevelingen, en een paar heel twijfelachtige.

Voor kinderen is school de grootste veroorzaker van stress

En er is er één waar iedereen het mee eens is: voorkomen is beter dan genezen: zet in op welzijn en preventie buiten de jeugdzorg, zodat er minder instroom in de jeugdzorg is. We zijn het eens, maar gaan we er ook iets aan doen?

Beginnen bij de bron

Voordat we naar de aard van die instroom gaan kijken, moet eerst wel gezegd worden dat onderzoek naar de kostenstijging in de jeugdzorg (Stelsel in groei) niet bevestigt dat de instroom de laatste jaren gegroeid is. Dat feit is niet helemaal doorgedrongen tot de coalitiepartijen, die allemaal grossieren in anekdotes over ouders en kinderen die voor het kleinste probleempje jeugdhulp inschakelen (van dyslexie tot dode hamsters). En die vooral aan de knop van de toegang tot de jeugdzorg willen draaien om de kosten te beteugelen. Terecht dat de vakbonden daar niet in mee willen gaan. De instroom is niet de oorzaak van de kostenstijging.

Maar dat er wel degelijk ombuigingen mogelijk zijn door naar de bronnen buiten de jeugdzorg te kijken, dat staat buiten kijf. Ook het recente advies 'Samen Verder' van onder andere de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving en de Nationale ombudsman benoemt dit: ‘De kinderen en gezinnen hebben - naast hun eigen problemen - vaak te maken met problemen op meerdere leefgebieden, zoals huisvesting, schulden en onvoldoende inkomen. Hierdoor krijgen zij te maken met verschillende wetten en systemen die met elkaar kunnen botsen.’

Merkwaardig genoeg krijgen deze organisaties het niet uit hun pen om te benoemen dat er niet alleen sprake is van wetten die botsen, maar ook van wetten die kwetsen. En zoals altijd vergeten de goed opgeleide onderzoekers dat school voor veel kinderen de plek is waar problemen ontstaan en ontsporen.

Vijf ziekmakers

Om met die laatste te beginnen: het is alweer een jaar geleden dat Unicef en Verwey-Jonker een rapport uitbrachten dat een einde maakt aan de fabel dat kinderen vooral depressief en angstig worden van foute ouders, foute vriendjes en foute websites. De school is de grootste veroorzaker van stress.

Het kabinet beloofde een reactie te schrijven, maar dat is nog steeds niet gebeurd. Sterker nog, de plannen van de recent gevormde regering staan weer bomvol met ideeën om kinderen nog langer op school te houden (‘gratis’ kinderopvang wordt natuurlijk heel snel verplichte kinderopvang, en de brede school is terug van weggeweest). De VVD wil thuisonderwijs gaan verbieden.

Eerder al vonden zo’n beetje alle politieke partijen het prima dat de plannen voor een veel kleiner pakket aan verplichte schoolvakken (Ons Onderwijs 2032) de prullenbak in gingen om plaats te maken voor vele honderden pagina’s nieuwe verplichte kost. Ook signalen dat werkgevers weinig kunnen met de mensen die van school komen, leiden niet tot ingrepen in stof, stijl en structuur van het onderwijs.

We zouden iets kunnen leren van Urgenda

Dat school een ziekteverwekker van de buitencategorie kan zijn voor iedereen die niet zo gewoon is als zijn leraren, heb ik al vele malen in mijn columns beschreven. Als kenner van de volkshuisvesting heb ik me ook al een paar keer opgewonden over de schandalige wetten en regels die ervoor zorgen dat er een enorme woningnood is in een land waar 130.000 mensen twee huizen hebben, en in betaalbare eengezinswoningen meer alleenstaanden wonen dan gezinnen (die wonen namelijk steeds vaker in portiekflats).

Wie zich verdiept in de (geestelijke) gezondheidszorg ziet dat er maar heel weinig aandacht is voor moeders en vaders in de rol van moeder of vader. Bovendien kost het een gezin vele duizenden euro’s per jaar als één van de leden chronisch ziek is. Wie zich verdiept in het beleid voor werkzoekenden ziet dat gemeenten veel harder lopen voor alleenstaanden met een uitkering dan voor werkzoekende partners van een karige-kostwinner. En dan hebben we het nog niet over al die organisaties die het zelfrespect van mensen ondermijnen door de manier waarop ze zich uitlaten over klasse, cultuur en herkomst van grote groepen burgers.

Vechten om te winnen

Op al die terreinen zie ik al tientallen jaren de rapporten en de oplossingen voorbijkomen. Er is eindeloos geprobeerd om via dialoog en proefprojecten tot verandering te komen, maar die stranden vaak in onmacht. Steeds weer blijkt dat lieve mensen hun tanden niet durven te gebruiken. We zouden iets kunnen leren van Urgenda, dat een einde maakte aan 40 jaar lamlendigheid door een spaak in het wiel van vervuilende en uitputtende systemen te steken. Waarom kunnen de mensen die vechten voor de kinderen van de rekening de krachten niet bundelen tegen de echte ziekmakers van onze tijd?

Laten we staken tegen de minister van Onderwijs, en eisen dat er een wet School en Dwang komt die net zo streng is over vrijheidsbeperking bij gezonde kinderen als de wet Zorg en dwang dat is over kinderen met een uitdaging. Misschien kan de minister meteen zorgen dat ook leraren en mentoren een SKJ-registratie moeten halen als ze met kwetsbare kinderen werken. Laten we eisen dat het kabinet reageert op het onderzoek naar school en stress.

Staak tegen de minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening tot hij het wonen in vakantieparken toestaat en zorgt dat de regelingen voor woningtoewijzing op gezinnen worden afgestemd. Staak tegen de minister die over inburgering gaat, omdat-ie maar blijft doen of een thuistaal geen taal is en Engels iets voor erbij is. Staak tegen de minister die verantwoordelijk is voor gezondheidszorg tot chronisch zieken een ouderschapsbijdrage krijgen. Staak tegen de minister van Sociale Zaken totdat niet-uitkeringsgerechtigde ouders alle faciliteiten voor jobcoaching krijgen.

Als we al die dingen regelen, zal minstens de helft van de huidige jeugdhulpcliënten geen behoefte meer hebben aan meer dan een stukje coaching. Dan blijft er genoeg geld over om de resterende jeugdzorgmedewerkers voldoende tijd en salaris te geven.

Klaas Mulder is zelfstandig onderzoeker en schrijver van Foutje Moet Kunnen, hoe machthebbers beslissen over wonen, welzijn en onderwijs.

 

Foto: Elliot Margolies (Flickr Creative Commons)

Dit artikel is 1014 keer bekeken.

Reacties op dit artikel (1)

  1. Ecologische mensen kiezen waar mogelijk voor ‘eigen’ onderwijs. Maar ook de vrije school heeft een onderwijs aanbod, waar kinderen meer leren dan praktische kennis. Het belang van samenwerken, jezelf onderhouden door voeding en beweging, maar ook kinderen al spelend kennis laten maken met de wereld en je eigen leefomgeving. Die waarden werden lang als simpel gezien, omdat kennis altijd voorop heeft gestaan. Maar hoe je overeind blijft in de dynamiek van iedere dag, wordt steeds minder geleerd. Een aantal scholen biedt al ruimte voor kinderen uit Oekraine, dat is gunstig en nodig. Omdat kinderen in Nederland dan ervaren hoe het is om ‘geen’ kind te kunnen zijn, maar ineens je eigen land en omgeving te moeten verlaten. Wat is vluchten, wat doet dat met je en hoe kan je anderen helpen? Dat zijn empathische vaardigheden die je altijd en overal in je leven nodig hebt. Wat als het jezelf zou gebeuren? Dan wil je ook geholpen worden, ergens veilig zijn of even wat rust. Er is wel een kanteling gaande in het onderwijs en vooral bedrijven vragen ook vaker om empathische vaardigheden, zoals zelfstandig kunnen werken maar ook in teamverband. Je grenzen durven stellen, omgaan met anderen die altijd anders zullen zijn dan jij, dat zijn belangrijke lessen voor jonge mensen. Waarmee je een leuk bestaan kan vinden en jezelf kan redden in het leven.

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.