Coronagrappen doen een mens aantoonbaar goed

Humor over de quarantaine helpt tegen somberheid. Met de huidige deprimerende coronacijfers en verscherpte maatregelen, is het voor veel mensen moeilijk de moed erin te houden. Waar vinden we nog inspiratie voor een leuke grap?

Humor over de quarantaine helpt tegen somberheid. Met de huidige deprimerende coronacijfers en verscherpte maatregelen, is het voor veel mensen moeilijk de moed erin te houden. Waar vinden we nog inspiratie voor een leuke grap?

In de eerste maanden van de coronapandemie ontwikkelden mensen wereldwijd spontaan een uitstekende manier om met de stress en het ongemak van de quarantaine om te gaan: het produceren en delen van coronagrappen via sociale media. De stroom van coronahumor leek in maart en april onuitputtelijk. Inmiddels hebben humoronderzoekers wereldwijd zo’n 12.000 afzonderlijke coronagrappen gedocumenteerd. [1]

De inhoud van de grappen veranderde sterk over de tijd, wat een mooie indicatie geeft van de onderwerpen die in de verschillende fases van de crisis actueel waren. Humor gaat immers altijd over de thema’s die mensen het meest bezighouden.

Grappen over hamsteren, handenwassen en thuiswerken

In maart begon de lockdown in veel landen, waardoor een mondiaal gedeelde ervaring en gemeenschappelijke interesse in bepaalde mopthema's ontstond. De grappen gingen over handenwassen, de ongemakken van thuiswerken en de angst voor hoestende en niezende mensen. ‘Hoesten, we have a problem’, las ik op digitale schermen langs de wegen in Utrecht. ‘Toen ik zei dat ik voor mijn 50e binnen wilde zijn, was dit dus niet wat ik bedoelde’, schreef iemand op Facebook.

Verreweg de meeste grappen gingen echter over hamsteren, aangezien de voorraad toiletpapier wereldwijd afnam. Toiletpapier werd zo begeerlijk dat een café in Australië het accepteerde als betaalmiddel. [2]

De hele maand april waren we aan huis gekluisterd. Mensen deelden zelfspotgrappen over hun verfomfaaide uiterlijk, de verveling, de eenzaamheid, het overmatige eten en alcoholgebruik, pyjamadagen en slechte kapsels. ‘De vergrijzing gaat wel erg hard nu alle kappers gesloten zijn.’ Een bewerkte foto toonde premier Rutte met een male bun. We zagen Jezus eenzaam aan het laatste avondmaal zitten terwijl de apostelen inbelden via Zoom.

De troostende werking van coronahumor onderzocht

In die maanden onderzocht ik de troostende werking van coronahumor met mensen uit Nederland, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk. De conclusie? Coronagrappen doen een mens aantoonbaar goed. [3]

Deelnemers aan mijn onderzoek voelden zich na het zien van een serie coronagrappen significant minder angstig, bezorgd, gestrest, somber en verveeld. De grappen zorgden meestal niet voor een toename van positieve emoties zoals blijheid, hoop en inspiratie, maar zorgden er wél voor dat negatieve emoties afnamen.

Ontroerende coronahumor stemt positiever

Er was één categorie humor die wel kon zorgen voor een toename in positieve emoties. Die categorie noem ik ‘ontroerende coronahumor’. Een voorbeeld daarvan is een nieuwsbericht over een aquariumpark in Chicago - gesloten vanwege de lockdown – waarin de pinguïns vrij mochten rondlopen.

Een ander voorbeeld was het bericht rond Pasen dat de Nieuw-Zeelandse premier Jacinda Arden de paashaas een essentieel beroep vond en dat deze zijn diensten mocht uitvoeren tijdens de lockdown.

Deze nieuwsverhalen waren geen klassieke grappen met een opbouw en clou, maar toch vonden veel deelnemers aan het onderzoek ze uitermate grappig. Tegelijkertijd vonden ze de verhalen ontroerend omdat ze blijk gaven van vriendelijkheid, inventiviteit en medemenselijkheid tijdens de crisis. Het waren hoopgevende verhalen in een onzekere periode, tegelijkertijd waren ze speels en luchtig.

Coronamoeheid vraagt om tweede humorgolf

Onder andere door het uitwisselen van humor en andere positieve verhalen hebben we ons mentaal door de eerste fase van de crisis heen geslagen. Peilingen van het RIVM tonen dat de aanvankelijke somberheid, stress en slapeloosheid gestaag afnamen tussen april en augustus. [4] Deze afname is eind augustus gestopt. Inmiddels, met de deprimerende coronacijfers en verscherpte maatregelen, is het voor veel mensen moeilijk de moed erin te houden.

We zijn coronamoe, zo wordt gezegd. Hoe houden we dit mentaal vol? Kunnen wij een tweede humorgolf op gang brengen? Handenwassen, online vergaderen en de verveling van het thuiswerken zijn inmiddels uitgemolken als mopthema’s. Waar vinden we nog een originele invalshoek voor een nieuwe reeks grappen?

Lachen helpt om de moed erin te houden

‘De nieuwe coronamaatregelen zijn voor veel Nederlanders een klap, maar kroegbaas Gaston Vliert weigert om bij de pakken neer te gaan zitten. Hij speelde razendsnel in op de situatie en paste direct na de persconferentie de openingstijden van zijn bar aan: ‘We gaan vanaf aanstaande woensdag om 23:00 uur open en we sluiten iedere dag om 22:00 uur.’’Dit nieuwsbericht verscheen op het satirische online magazine De Speld nadat de premier en de minister van WVS aangescherpte coronamaatregelen aankondigden. Een van die maatregelen luidt dat sportwedstrijden moeten plaatsvinden zonder publiek. ‘Bezoekers mogen wel gewoon naar dartwedstrijden. Darten is immers geen sport’, aldus een ander bericht van De Speld. Tot slot deze kop: ‘Slecht nieuws voor kerkgangers: naast vader, zoon en heilige geest maar 1 persoon welkom in de kerk. Die zal de priester wel opeisen.’

De Speld kan blijkbaar nog genoeg inspiratie voor humor vinden. En laten we eerlijk zijn, als je ervoor open staat, vind je op elke hoek van de straat aanleiding voor grappen. Gevoel voor humor begint bij gevoel voor verdriet, zei Toon Hermans.

We leven in absurde tijden met mondkapjes, botsende winkelkarretjes en een doventolk met sterrenstatus. Als je er de humor van in wilt zien, dan kan het. Misschien helpt het als we dat elke dag ten minste één keer proberen. De pandemie kan nog wel even duren en er zit weinig anders op dan ons er geestelijk tegen te weren. ‘Het menselijk ras heeft maar één echt effectief wapen,’ zei de Amerikaanse schrijver Mark Twain, ‘en dat is lachen.’

Madelijn Strick is universitair hoofddocent sociale psychologie aan de Universiteit Utrecht. Ze is auteur van het boek ‘Humor is een van de vier pijlers onder het universum (de andere drie ben ik vergeten).

 

Noten

1. Kuipers, Giselinde. 2020. Humor [Radio-interview]. BNR’s Big Five September 10.

2. Kim, S., en A. Stephen (11 maart 2020). ‘Cafe offers coffee-for-toilet paper deal as supplies dwindle amid coronavirus panic buying’. ABC News.

3. Strick, M. 2020. Hoesten, we have a problem: De troost van humor tijdens de coronacrisis.

4. RIVM (2020). Welbevinden en leefstijl.

 

Foto: Tim Dennell (Flickr Creative Commons)