Emancipatie is een irriterend onderwerp, maar laten we het er toch maar over hebben

Volgens sommige mensen zijn we inmiddels wel klaar met de vrouwenemancipatie. Maar toch zijn er nog steeds redenen om aandacht te vragen voor vrouwenemancipatie. Saskia Keuzenkamp agendeert daarom drie kwesties.

‘Een irriterend onderwerp’ was de titel van de oratie die Joyce Outshoorn, inmiddels emeritus-hoogleraar vrouwenstudies, op 31 januari 1989 uitsprak. De rede begon met een citaat uit het boek De Tweede Sekse van Simone de Beauvoir uit 1949:

‘Lang heb ik geaarzeld met het schrijven van een boek over de vrouw. Het is een irriterend onderwerp, vooral voor vrouwen. En bovendien is het niet nieuw. Er is al inkt genoeg verspild aan het gekrakeel rond en om het feminisme, laten wij er dus verder, nu dat vrijwel achter de rug is, maar over zwijgen. Maar er wordt intussen nog steeds over gesproken en de geweldige hoeveelheid dwaasheden die in de afgelopen eeuw hierover zijn gedebiteerd schijnen toch niet bijster veel te hebben bijgedragen tot verheldering van dit probleem. Is er overigens wel een probleem? En zo ja, wat is het dan precies?’

Toen hoorde dat in het zomernummer van het Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken vrouwenemancipatie centraal staat moest ik gelijk denken aan die oratie. Ik pakte hem erbij en was verrast dat Simone de Beauvoir al sprak van een ‘irriterend onderwerp’. Regelmatig duiken er geluiden op dat emancipatie voltooid zou zijn. En veel mensen vinden het gezeur: moeten we het daar nou nóg over hebben? Ik moet bekennen dat ook ik zelfs soms een zekere moeheid ervaar bij het thema.

Macht hoor je vrijwel nooit als het om emancipatie gaat

Het was leuk om de oratie nog weer eens terug te lezen. In kort bestek beschrijft Outshoorn het denken over het ‘vrouwenvraagstuk’ - een term uit een nota van Hedy d’Ancona, staatssecretaris emancipatie in het begin van de jaren tachtig. Outshoorn gaat vooral in op drie centrale begrippen waarmee de verschillen tussen mannen en vrouwen werden verklaard: patriarchaat, gender en macht. Van die drie is eigenlijk alleen ‘gender’ tegenwoordig nog populair. Het begrip wordt echter veelal in te beperkte zin gebruikt, namelijk als een modern woord voor sekse (als biologische categorie).

Gender is daarentegen een gelaagd begrip, waarbij het uitdrukkelijk ook gaat om processen van betekenisgeving en waardering van mannelijkheid en vrouwelijkheid. De term ‘patriarchaat’ wordt nog maar zelden gebezigd. En het begrip ‘macht’ hoor je in discussies over emancipatie vrijwel nooit, hooguit als het gaat om de ongelijke verdeling tussen mannen en vrouwen in topfuncties.

Is er wel een probleem?

Is er eigenlijk nog wel een probleem? In de Emancipatiemonitor 2014 van SCP en CBS kunnen we lezen dat Nederland binnen de Europese Unie op de vierde plaats staat op de Gender Equality Index, na Zweden, Denemarken en Finland. Andere West-Europese landen, zoals het Verenigd Koninkrijk, België en Duitsland staan op een aanzienlijke afstand.

En er zijn momenteel in ons land tal van ernstige problemen die echt aandacht behoeven, zoals de kwaliteit van leven van vluchtelingen en de twee tot drie keer zo hoge werkloosheid onder jongeren met een migrantenachtergrond vergeleken met autochtone jongeren. Maar dat is geen reden om de aandacht voor vrouwenemancipatie te laten verslappen. Drie kwesties wil ik hier graag kort agenderen.

Drie kwesties om te agenderen

De eerste is het geringe aandeel Turks- en Marokkaans-Nederlandse vrouwen dat economisch zelfstandig is: 24% vergeleken met 57% onder autochtone vrouwen (SCP/CBS 2014). Degenen met een partner verkeren financieel misschien niet in een penibele situatie, maar gezien de relatief hoge echtscheidingspercentages in die groepen is hun positie wel kwetsbaar. Het aandeel alleenstaande moeders is onder Turks- en Marokkaans Nederlandse vrouwen hoger dan onder autochtone vrouwen.

Een tweede kwestie betreft seksueel geweld, ook al een oud feministisch thema. Vrouwen krijgen twee keer zoveel te maken met seksueel geweld als mannen (SCP/CBS 2014). De omvang van dit probleem neemt bij vrouwen de laatste jaren gelukkig af, maar uit de wereld is het zeker nog niet. En het is goed dat seksueel geweld tegen mannen ook op de agenda staat.

En ten slotte de rol van beeldvorming en opvattingen over mannen en vrouwen. Zo blijkt bijvoorbeeld 42% van de mannen en ruim een vijfde van de vrouwen een vrouw geschikter te vinden om kinderen op te voeden dan een man (wederom SCP/CBS 2014). Dergelijke opvattingen dragen bij aan de instandhouding van de sekseongelijkheid.

Ja, irritant dat we het er nog steeds over moeten hebben. Maar laten we dat toch maar doen!

Saskia Keuzenkamp is manager effectiviteit bij Movisie, bijzonder hoogleraar Emancipatie aan de VU en sinds 1 september hoogleraar Participatie en Effectiviteit aan die universiteit.

Deze tekst is een lichte bewerking van haar column die verscheen in het zomernummer van het Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken.

 

Foto: Miles Actually (Flickr Creative Commons)

Dit artikel is 2660 keer bekeken.

Reacties op dit artikel (1)

  1. Er is nog een vierde reden waarom het – helaas – nog steeds belangrijk is om ons bezig te houden met emancipatie : het inkomensverschil tussen vrouwen en mannen is nog steeds groter dan 15%. Ja, het wordt kleiner, maar het is er nog steeds. Onlangs zag ik Made in Dagenham, een film uit 2010 over werkneemsters van Ford in Engeland. Zij streden eind jaren 60 voor gelijke beloning voor gelijk werk. Zo kort geleden nog maar. Hun staking leidde tot een wet voor gelijke beloning. Ook in Nederland kennen we (sinds 1980, voor zover ik heb kunnen nagaan) dergelijke wetgeving. Tot op de dag van vandaag blijkt zo’n wet echter niet voldoende.

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.