Voor veel jongeren is het leven een balansoefening: presteren op school, perfect zijn op sociale media en je plek vinden in een onzekere wereld. Maar wat als we mentale problemen bij jongeren voorkomen – in plaats van te wachten tot het misgaat?
Buiten beeld
De wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg zijn slechts het topje van de ijsberg. Veel jongeren die onder druk staan, blijven buiten beeld. Ze worstelen in stilte met prestatiedruk, eenzaamheid, financiële zorgen of toekomstangst. Als jongeren- en expertorganisaties steunden wij eerder de oproep tot een landelijke Kopzorgenraad: een team van jongeren, maatschappelijke organisaties en wetenschappers dat werkt aan een samenhangend, langetermijnplan voor mentale gezondheid. Want wie wacht tot jongeren ziek zijn, is te laat. Preventie – op school, op het werk, online en in de wijk – is geen luxe, maar bittere noodzaak.
Laten we stoppen met symptoombestrijding en de oorzaken aanpakken
Toch blijft het beleid achter. Terwijl steeds meer jongeren kampen met stress, burn-outklachten of depressieve gevoelens, is de aanpak versnipperd. Laten we stoppen met symptoombestrijding en de oorzaken aanpakken. Jongeren hebben behoefte aan een samenleving waarin er ruimte is om te falen – waarin fouten maken niet voelt als een ramp. Dat vraagt om concrete maatregelen, zoals het structureel verlagen van toetsdruk, mentale gezondheidslessen op school (net zo vanzelfsprekend als seksuele voorlichting), en veilige (digitale) ruimtes waar jongeren zich kunnen uitspreken en elkaar ontmoeten.
Betrek jongeren
Wie dit idealisme noemt, onderschat de ernst. Het Trimbos-instituut toont aan dat effectieve preventie zorgkosten verlaagt. Het RIVM becijfert een jaarlijkse besparing van 114 miljoen per jaar als de mentale gezondheid van 1 miljoen mensen met 5 procent vooruit gaat. Toch blijft het kabinet hangen in tijdelijke projecten en vrijblijvende ambities.
Jongeren zijn nauwelijks betrokken bij het opstellen en uitvoeren van beleid. Hun perspectief is cruciaal
Neem het programma Mentale gezondheid van ons allemaal. Gepresenteerd als brede beweging, maar in de praktijk een verzameling losse initiatieven. Er werd tussen 2022 en 2025 slechts 40 miljoen euro voor uitgetrokken – een druppel op de gloeiende plaat, vergeleken met de 126,2 miljard euro aan totale zorg- en welzijnsuitgaven in 2022. Ernstiger nog: jongeren zijn nauwelijks betrokken bij het opstellen en uitvoeren van beleid. Hun perspectief is cruciaal voor oplossingen die aansluiten bij hun leefwereld. Betrek hen vanaf het begin, niet pas achteraf.
Daarbij is het voortbestaan van dit programma onzeker. Veelbelovende preventieinitiatieven, zoals Welbevinden op School, dreigen te verdwijnen. Zulke projecten verdienen structurele verankering, niet tijdelijke financiering die bij een kabinetswissel verdampt.
Koerswijziging
Wat nú nodig is: een nationaal masterplan mentale gezondheid jongeren. Geen extra stuurgroep of vrijblijvende nota, maar een robuust meerjarenplan met duidelijke doelen en structureel budget. Preventie, vroegsignalering en veerkrachtbevordering moeten centraal staan. Denk aan: schoolpsychologen, standaardlessen mentale gezondheid in basis- en voortgezet onderwijs, en sterke samenwerking tussen onderwijs, zorg, sport en wijkteams.
Staatssecretaris Karremans presenteerde een preventiestrategie, maar mentale gezondheid blijft daarin onderbelicht
De recente ontwikkelingen in de Tweede Kamer bieden momentum. Staatssecretaris Karremans presenteerde op 8 april 2025 een preventiestrategie, maar mentale gezondheid blijft daarin onderbelicht. De jeugdparagraaf focust vrijwel uitsluitend op sociale media, terwijl jongeren ook kampen met prestatiedruk, woningnood en klimaatstress. De op 9 april 2025 gepresenteerde Werkagenda Mentale Gezondheid blijft vaag. Laat het vervolg een echte koerswijziging inluiden.
Investeer in jongeren
Op 22 mei 2025 is er een plenair debat in de Tweede Kamer over mentale gezondheid van scholieren en studenten. Gaat dit het moment zijn dat we écht de stap zetten? Of blijven we hangen in muizenstapjes terwijl jongeren uitvallen? Zet jongeren centraal in het beleid – niet als bijzaak, maar als uitgangspunt.
Investeer in jongeren. Mét jongeren. Niet in losse pilots of ad-hoc campagnes, maar in koersvast beleid dat hun mentale welzijn centraal stelt. Trek zevenmijlslaarzen aan en geef jongeren de ruimte om te groeien, te falen, te leren en te bloeien. De tijd van wachten is voorbij – de keuzes van vandaag vormen de samenleving van morgen.
Ruth Peetoom is voorzitter van de Nederlandse ggz: de branche- en netwerkorganisatie voor de geestelijke gezondheidszorg en verslavingszorg. Tess Franken is voorzitter van Stichting Door het Geluid: een stichting voor en door studenten die mentale gezondheid bespreekbaar maakt door middel van workshops. Mylou Miché is voorzitter van het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO): landelijke belangenbehartiger voor studerend Nederland.