Nederlandse verlofrechten van vaders en moeders: sober en ouderwets

Nederlandse ouders krijgen veel minder verlof dan ouders in andere Europese landen zoals Ierland en Portugal. Het is symptomatisch voor het Nederlandse zorgmodel, dat vrouwen in hun zelfstandigheid belemmert en mannen in hun zorgambities.

Uitbreiding van vaderschapsverlof is populair. Duitsland, Ierland, Luxemburg, Hongarije, Malta en Portugal hebben de regels voor betaald vaderschapsverlof verbeterd. De Europese Commissie noemt deze landen een goed voorbeeld, in het recente verslag over de werkgelegenheid. Goede verlofregelingen voor vaders en moeders ondersteunen immers de arbeidsmarktparticipatie van moeders. Dit is vooral zo wanneer de rechten op betaald verlof relatief gelijk verdeeld zijn tussen vaders en moeders.

Ierland en Portugal hebben meer ouderschapsverlof dan Nederland

Waarom wordt Nederland niet genoemd in het rijtje goede voorbeelden van verbetering van verlofregelingen? Niet zo lang geleden hebben Nederlandse vaders er drie dagen ouderschapsverlof bij gekregen, naast de bestaande twee dagen kraamverlof. Ze mogen nu vijf dagen verlof opnemen na de geboorte van hun kind. Afhankelijk van de cao is dit extra verlof, al dan niet gedeeltelijk betaald.

In internationaal perspectief kan deze 'verbetering' nauwelijks indruk maken. Zo heeft Ierland pas geleden het betaalde vaderschapsverlof uitgebreid naar twee weken en is Portugal van 20 naar 25 dagen gegaan, waarvan vaders 15 dagen verplicht moeten opnemen. Dat is klare taal.

Nederlandse vaders en moeders komen er bekaaid vanaf

Wat ook opvalt is dat andere landen, bijvoorbeeld Oostenrijk, Duitsland en Denemarken, hun beleid niet alleen richten op moeders. Het is juist de bedoeling dat vaders ruimte krijgen om thuis te zijn en voor hun kind te zorgen. In Duitsland begint deze insteek tot resultaten te leiden. Daar neemt 34 procent van de vaders vaderschapsverlof op en deze vaders blijven gemiddeld 3 maanden thuis bij hun kind. Door een eerlijkere verdeling van verlofrechten tussen vaders en moeders, moet de positie van vrouwen op de arbeidsmarkt verbeteren.

Niet alleen Nederlandse vaders hebben weinig vaderschapsverlofrechten. Ook Nederlandse moeders komen er bekaaid vanaf. Sterker nog, vaders in Frankrijk, België, Portugal en Luxemburg hebben langer betaald verlof dan Nederlandse moeders. Onderstaand figuur laat zien dat Nederland de soberste rechten op betaald verlof kent in vergelijking met zo'n beetje elk modern land.

 

 

 

 

 

 

Bron: OECD Family Database, zoals weergegeven in EC, 2017: 17

Het Nederlandse zorgmodel lijkt voor een groot deel te draaien op deeltijdwerk. Deeltijdwerk is niet genderneutraal. Nederlandse moeders hebben een relatief korte werkweek, vooral als ze thuiswonende kinderen en een partner hebben. In 2013 werkten deze moeders gemiddeld zo’n 24 uur per week. Ze hebben daarmee de kortste werkweek vergeleken met vrouwen die in een ander type huishouden wonen (CBS, 2014).

Deeltijdwerk is voor Nederlandse vaders geen optie

Nederlandse vaders met thuiswonende kinderen en een partner werkten juist de meeste uren: ongeveer 40 uur per week. Een vergelijkende studie tussen Duitsland, Nederland, Ierland en Zweden, laat zien dat vaders alleen onder heel specifieke omstandigheden een grotere kans hebben om in deeltijd te werken. Alleen Duitse en Ierse vaders die drie of meer kinderen hebben, werken vaker in deeltijd dan vaders die minder kinderen hebben. Nederlandse vaders met een gelijke of lagere beroepsstatus dan hun partner hebben alleen een grotere kans om in deeltijd te werken als ze kleine kinderen hebben, in vergelijking met vaders die een hogere beroepsstatus hebben dan hun partner (Hipp, et al., 2017).

Deeltijdwerk lijkt voor vaders dus geen optie om zorg en werk te combineren. Het massale gebruik van deeltijdwerk in Nederland blijft vooral een 'vrouwending', zeker als er kinderen in het huishouden zijn. Dit heeft uiteindelijk grote gevolgen voor inkomen, zelfstandigheid, carrière en pensioen van vrouwen, maar belemmert ook vaders in hun zorgambities. Een ongelijke verdeling van werkuren maakt huishoudens bovendien kwetsbaarder dan nodig voor het wegvallen van die ene fulltimebaan die het huishoudinkomen draagt.

Nederland doet vrouwen en mannen tekort

Het huidige Nederlandse zorgmodel lijkt dus de ongelijkheid tussen vaders en moeders te bevorderen. Daarmee doen we zowel vaders als moeders tekort. Europa is een pionier wat betreft gelijkheid tussen mannen en vrouwen, maar tegelijkertijd is er nog heel wat werk te verzetten.

Nederland kan gemakkelijk vooruitgang boeken als het gaat om gelijke en behoorlijke verlofrechten voor vaders en moeders. Jean-Claude Juncker van de Europese Commissie spreekt van een eenvoudige maar ook fundamenteel Europese boodschap: gelijkheid tussen mannen en vrouwen is geen doelstelling; het is een grondrecht.

Sonja Bekker is universitair hoofddocent aan de Universiteit van Tilburg.

Foto: BrieTasario (Flickr Creative Commons)