Lex Staal, directeur-bestuurder van Sociaal Werk Nederland zegt het goed te vinden dat er een belangrijke stap is gezet naar de vorming van een daadkrachtig nieuw kabinet. ‘We zijn tevreden met de aandacht voor bestaanszekerheid en het voorkomen van armoede in dit akkoord. We zien in de plannen veel aanknopingspunten voor het sociaal werk om samen met partners preventief bij te dragen aan bestaanszekerheid, gezondheid, participatie en leefbaarheid.’
Bijdragen aan plannen
Volgens Staal liggen de oplossingen dichtbij mensen, in vitale wijken en buurten. ‘Daar bewijst het sociaal werk haar waarde. In dit hoofdlijnenakkoord is nog niet uitgewerkt hoe de kracht van inwoners en gemeenschappen kan opbloeien en welke ondersteuning dit vraagt van professionals. In de nadere uitwerking van het akkoord denken wij dan ook graag mee over hoe we vanuit het sociaal werk aan de diverse plannen kunnen bijdragen.
‘Gemeenten willen met het nieuwe kabinet samenwerken’
Ten aanzien van asiel en migratie hechten wij eraan dat Nederland ruimte blijft bieden aan mensen die, bijvoorbeeld door oorlogsgeweld, huis en haard hebben ontvlucht en dat we hun kansen blijven bieden om volwaardig deel te nemen aan onze samenleving.’
Financiële hobbel
De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) zegt bij monde van voorzitter Sharon Dijksma: ‘Ik feliciteer de vier partijen met het bereiken van een akkoord. Gemeenten willen met het nieuwe kabinet samenwerken. Maar er is nog wel een financiële hobbel te nemen: de taken van gemeenten en de middelen die ze krijgen zijn nog onvoldoende in balans om de ambities waar te maken.’
‘Er is wel een realistische balans tussen taken en middelen noodzakelijk’
De volgende stap is volgens de VNG een nadere uitwerking van het akkoord. ‘Voor gemeenten is de uitvoerbaarheid daarbij van groot belang. De grote uitdagingen die voor ons liggen vragen om daadkracht en saamhorigheid tussen overheden. Daarom reiken we het nieuwe kabinet de hand om samen aan een uitvoerbare uitwerking van de ambities te werken. Daarvoor is wel een realistische balans tussen taken en middelen noodzakelijk.’
Het akkoord wekt bij de VNG verwachtingen, maar roept ook vragen op. ‘Het is belangrijk om snel duidelijkheid te krijgen over keuzes en consequenties. Zo zijn er vragen te stellen over de uitvoerbaarheid van de voorstellen over asiel- en migratie en zijn er zorgen over de effecten van die maatregelen op straat. Dit vergt aandacht.’
Movisie is teleurgesteld dat het kabinet de bijstand en het minimumloon niet wil verhogen
Meer aandacht voor preventie
Movisie vindt meer aandacht voor preventie een heel belangrijk punt in het hoofdlijnenakkoord. Het kennisinstituut roept het aanstaande kabinet daarom op om nog een miljard meer te verschuiven en wel van zorg naar welzijn. Meer dan 100 miljard besteden we volgens Movisie nu aan medisch-specialistische zorg en geneesmiddelen. Tegen 3 miljard euro aan sociaal werk en maatschappelijke opvang.
Teleurgesteld
Movisie is teleurgesteld dat het kabinet de bijstand en het minimumloon niet wil verhogen, ook omdat een aantal van de coalitiepartijen dat steeds heeft bepleit. Ook Nibud en de commissie Sociaal minimum hebben de noodzaak daartoe keer op keer beargumenteerd. Het kabinet wil weer repareren door de toeslagen te versimpelen, maar het verleden heeft geleerd dat dat niet eenvoudig is. Waarom dan niet het niveau verhoogd?
De werkende burger krijgt in het akkoord veel nadruk, maar passages over burgers die waardevol werk kunnen en willen doen buiten de reguliere arbeidsmarkt ontbreken helaas.
Oplossingen buiten de zorg
Het kabinet wil de zorg zo organiseren dat die in de keten op de best mogelijke plek plaatsvindt. Movisie adviseert om dit aan te pakken als zorg én welzijnsvraagstukken. Mensen met een ziekte of aandoening kunnen op veel vlakken geholpen worden met oplossingen buiten de zorg. Die kunnen gevonden worden in het sociaal werk.
Voor een stabiele en stevige arbeidsmarkt is de aanpak van arbeidsmarktdiscriminatie cruciaal
Movisie vindt het goed dat het kabinet mantelzorgers in een adem noemt bij de samenwerking met huisartsen en wijkverpleging. Maar er moet niet worden vergeten dat ook andere partijen belangrijk zijn in het leven van mensen met een ziekte of beperking en hun naasten. Denk aan sociaal werkers. Ander aandachtspunt is dat er krapte is in de zorg, maar dat ook het sociaal werk daaronder lijdt.
Ouderenzorg
800 miljoen naar ouderenzorg lijkt Movisie belangrijk, maar waar worden die in geïnvesteerd? Movisie mist in het akkoord ambitie ten aanzien van ouderen. De partijen noemen ouderen als degenen die zorg verdienen omdat ze onze ‘welvaart en samenleving hebben opgebouwd’. Maar ouderen verdienen net zo goed dat ze voor vol worden aangezien en als mensen die, als ze dat willen, ook nu nog gewoon betaald of vrijwillig werk zouden moeten kunnen doen.
Discriminatie
Movisie is enthousiast dat de aanpak van discriminatie doorgaat, maar ziet in het akkoord ook een dubbele standaard ten aanzien van de discriminatie van moslims. Ook valt op dat er niet wordt gesproken over arbeidsmarktdiscriminatie. Voor een stabiele en stevige arbeidsmarkt is de aanpak van arbeidsmarktdiscriminatie cruciaal. Daarvoor is geen ambitie geformuleerd, behalve dan dat discriminatie streng bestraft zal worden. De ervaring is echter dat straffen alleen niet werkt. Er moet ook preventief ingezet worden op een sectorgerichte bevordering van inclusief werkgeverschap.
Sterk repressieve aanpak
Rond sociale veiligheid valt volgens Movisie de sterk repressieve aanpak op, terwijl uit onderzoek blijkt dat vooral een preventieve aanpak effectief is. Ten slotte is Movisie benieuwd naar de uitwerking van het recht op vergissen en van institutionele discriminatie. Wie mag zich in de praktijk vergissen en hoe wordt dat nagegaan?
Sociaal minimum
Op NOS.nl zegt Godfried Engbersen, voorzitter van de commissie Sociaal minimum, dat hij had gehoopt op een verhoging van het minimumloon en de bijstand. Volgens hem ligt nu toch weer het accent gelegd op de toeslagen, wat ook belangrijk is, maar ‘zijn’ commissie pleitte voor een structurele verhoging nodig van de ondergrens van het sociaal minimum.
‘Wij zijn beschaamd door het gebrek aan medemenselijkheid met de meest kwetsbaren in dit akkoord’
Engbersen had meer ambitie verwacht van de partijen, op basis van de verkiezingsprogramma’s van de partijen. Hij benoemt enkele belangrijke maatregelen uit het akkoord, zoals de huurtoeslag en het kindgebonden budget die omhoog gaan, werken dat meer gaat lonen en kinderopvang die partijen bijna gratis willen maken. Dat ziet hij niet terug in het coalitieakkoord.
Vluchtelingen
Tineke Ceelen, directeur van Stichting Vluchteling, reageert op het woord trots in de titel van het akkoord. ‘Wij zijn niet trots, maar beschaamd door het gebrek aan medemenselijkheid met de meest kwetsbaren in dit akkoord: mannen, vrouwen en kinderen op de vlucht.’ Het is volgens Stichting Vluchteling verdrietig dat ‘het strengste asielbeleid ooit’ met trots gepresenteerd wordt.
De coalitiepartijen willen volgens Ceelen de opvang voor vluchtelingen zo veel mogelijk uitbesteden aan andere landen. Het budget voor de opvang in landen die zich geconfronteerd zien met de grootste aantallen mensen op de vlucht wordt echter fors gekort. Opnieuw wordt het excuus gebruikt dat Nederland te maken heeft met een asielcrisis, terwijl er sprake is van een zelf gecreëerd opvangprobleem. Door dit akkoord kunnen mensen op de vlucht in de toekomst steeds minder rekenen op de solidariteit van Nederland.
Heldere ambitie ontbreekt
Het hoofdlijnenakkoord is op een aantal punten heel concreet, maar roept ook veel vragen op, meldt Divosa. In het akkoord ontbreekt een heldere ambitie waarin bestaanszekerheid, kansengelijkheid en gezondheid in samenhang tot hun recht komen.
‘Werken moet lonen, maar er moet ook aandacht zijn voor bestaanszekerheid voor mensen die niet kunnen werken’
Divosa hoopt dat de aanpak van bestaanszekerheid niet bij een aantal onderdelen blijft, maar dat het geheel structureel en concreet opgepakt gaat worden. Waarbij er landelijk wordt gezorgd voor inkomenszekerheid, meedoen, woonzekerheid, gezondheid en kansengelijkheid. Hierdoor kunnen gemeenten zoals voorheen het vangnet zijn en zich veel meer richten op maatwerk.
Belang van werken
Het hoofdlijnenakkoord onderstreept het belang van werken in relatie tot bestaanszekerheid. Divosa stelt zich op het standpunt dat werken moet lonen, maar vraagt daarbij ook aandacht voor bestaanszekerheid voor mensen die niet kunnen werken, bijvoorbeeld vanwege een slechte gezondheid. Wat ook opvalt volgens Divosa is dat het akkoord bijna niet ingaat op participatie, re-integratie en meedoen.
Inburgering
Met betrekking tot inburgering onderstreept Divosa dat de urgentie voor voldoende opvangplekken blijft bestaan. Een zorgpunt is huisvesting wanneer statushouders geen voorrang meer krijgen bij het toewijzen van sociale huurwoningen. De vraag is hoe statushouders dan doorstromen vanuit de asielopvang en kunnen werken aan participatie, integratie en taalverwerving. Een punt van zorg is dat de rechtsbescherming voor asielzoekers en immigranten wordt ingeperkt.
Divosa is positief over het ‘recht op vergissen’. Dit draagt bij aan een responsievere overheid en dejuridisering. Dat geldt ook voor het plan om overheidsorganisaties beter bereikbaar te maken en te zorgen voor meer persoonlijk contact.
Foto: Matt Brown (Flickr Creative Commons)