Verbons stelling dat open grenzen migranten aantrekken, is te simplistisch

Hoogleraar Leo Lucassen reageert op de beschouwing van Harrie Verbon van 30 maart 2022, waarin hij wordt aangesproken. Lucassen schrijft onder meer dat je, om te beginnen, het Vluchtelingenverdrag zou moeten opzeggen als je Verbons redenering volgt. En dat open grenzen in zijn algemeenheid migranten aantrekken is veel te te simplistisch.

Leo Lucassen Foto: Merlijn Doomernik.

De stelling van Harrie Verbon, mijn Tilburgse collega en medelid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, luidt dat open grenzen migranten aantrekken en dat omgekeerd restrictief toelatingsbeleid immigratie afremt. En aangezien we niet de hele wereld op kunnen nemen, is er ‘alle reden om selectief te zijn’. Zeker nu er zoveel Oekraïense vluchtelingen een beroep doen op de gastvrijheid van lidstaten van de Europese Unie, waaronder Nederland.

In meerdere krantenartikelen heb ik inderdaad beweerd, dat niet is aangetoond dat asielzoekers bij de beslissing om in een Europees land asiel aan te vragen zich primair laten leiden door de mate van toegankelijkheid van het asiel- en integratiebeleid. En dat – als je zo min mogelijk asielzoekers binnen je grenzen wil - het dus zou lonen om de regelingen zo streng en onaantrekkelijk mogelijk te maken.

‘Vluchteling zoekt veiligheid en geen vijfsterrenhotel’

Hij komt tot de conclusie dat er geen oorzakelijk verband is tussen beleidsmaatregelen en de komst van asielzoekers. Het belangrijkste motief blijkt niet de ‘pull’ van een bepaald land, maar de ‘push’ van oorlog of vervolging. Of in de woorden van Grütters: ‘Een vluchteling zoekt veiligheid en geen vijfsterrenhotel’.

Vluchtelingen uit Oekraïne hebben bescherming nodig, maar dat geldt evenzeer voor Syriërs, Irakezen en Afghanen

Hij verwijst daarbij onder meer naar zijn collega’s Anita Böcker en Tetty Havinga, die betogen dat er wel een onderscheid kan worden gemaakt tussen asielzoekers die zich in een acute noodsituatie bevinden en degenen bij wie dit niet het geval is. De eersten zullen, begrijpelijk, een voorkeur hebben voor landen waar hun asielclaim serieus wordt bekeken, terwijl in het tweede geval de keuze eerder lijkt te worden bepaald door de aanwezigheid van familie, vrienden of landgenoten, die hen kunnen steunen en wegwijs maken in het land van aankomst.[2]

Aantal landen neemt verplichting serieuzer

Als je het blote bestaan van een functionerend – en wettelijk verankerd - asielbeleid als een vorm van ‘aanzuigende werking’ beschouwt, zoals Verbon lijkt te doen, dan is er uiteraard wel een effect. Landen die het Vluchtelingenverdrag van 1951 (en het daarop volgende Protocol uit 1967) hebben ondertekend, verplichten zich daarmee immers om de claim van een asielzoeker serieus tegen het licht te houden. En een aantal daarvan neemt die verplichting serieuzer dan andere. Zo is de kans op om een asielaanvraag erkend te krijgen in Griekenland of Oost-Europa miniem, omdat men daar eigenlijk helemaal geen vluchtelingen wil en het maatschappelijke klimaat uitermate vijandig is.

Dus ja, die juridische gelegenheidsstructuur en de uitvoering daarvan als zodanig hebben een aanzuigende werking. Maar dat is niet wat politici bedoelen met aanzuigende werking. Dat gaat over de veronderstelde causale relatie tussen de inhoud van beleidsmaatregelen en procedures en de keuze van asielzoekers voor een bepaald land.

Als je Verbons redenering volgt en aanzuigende werking uit wil bannen, zou je om te beginnen het Vluchtelingenverdrag op moeten zeggen.

Grote ongelijkheid en uitsluiting van burgerschap

Kijken we naar Verbons ruimere stelling dat open grenzen in zijn algemeenheid migranten aantrekken (en omgekeerd), dan moeten we constateren dat ook die veel te simplistisch is. Het gaat niet zozeer om open grenzen, maar veel meer om de aantrekkingskracht van arbeidsmarkten, gecombineerd met de aanwezigheid van landgenoten, die hen aan werk en huisvesting kunnen helpen. Is er veel vraag naar arbeid en kan daar binnenslands niet aan worden voldaan, dan is immigratie bijna altijd het gevolg. Ook als er een streng grensbeleid is.

Kijk naar de VS, waar dit beleid sinds de jaren zeventig tot de komst van miljoenen ongedocumenteerde Mexicanen en andere migranten uit Latijns-Amerika heeft geleid. Migranten die tegen lage lonen werken en in een zeer precaire positie verkeren, maar die zich niet tegen hebben laten houden door een uitermate restrictief grensbeleid. Gecombineerd met het gedogen van illegale arbeidsmigratie leiden gesloten grenzen eerder tot grote ongelijkheid en uitsluiting van burgerschap. Iets wat we ook zien in landen als Italië, waar veel mannen uit Sub-Sahara Afrika grof worden uitgebuit in de land- en tuinbouw en andere sectoren.

Uitbuiting en oneerlijke concurrentie tegengaan

Vandaar dat Henk van Houtum en ik in ons boek Voorbij Fort Europa (Atlas Contact 2016) pleiten voor een ademender grensbeleid, waarbij toegang tot de arbeidsmarkt wordt gecombineerd met een strenge arbeidsmarktcontrole om uitbuiting en oneerlijke concurrentie tegen te gaan en migranten die langer blijven de mogelijkheid te bieden getrapt sociale en juridische rechten op te bouwen.

En wat de vluchtelingen uit Oekraïne betreft, die hebben zeker bescherming nodig, maar dat geldt evenzeer voor Syriërs, Irakezen en Afghanen, die heel vergelijkbaar oorlogsgeweld en vervolging aan den lijve hebben ondervonden, maar door een uitermate streng grensbeleid hun leven moeten wagen om überhaupt het grondgebied van een EU-lidstaat te bereiken. En van wie tienduizenden vastzitten in mensonwaardige tentenkampen aan de zuidgrens van Europa. Een schrijnender contrast met de opvang van Oekraïners is nauwelijks denkbaar.

Leo Lucassen is directeur van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis en hoogleraar aan de Universiteit Leiden.

 

Noten:

[1] Asieldynamiek, een systeemdynamische analyse van de Nederlandse asielprocedure in de periode 1980 – 2002. Nijmegen, Radboud Universiteit.

[2] "Asylum applications in the European Union: patterns, trends and the effects of policy measures", Journal of Refugee Studies 11 (3): 245-266.

 

Foto: Lisa (Flickr Creative Commons)

Dit artikel is 1061 keer bekeken.

Reacties op dit artikel (3)

  1. Flikker op extreem links varken. Je weet dondersgoed waarom dat onderscheid tussen mensen uit het midden oosten en Oekrainers er is. EN maar lekker deugen. Stronthoop.

  2. Discussie is mooi, maar de reactie van zakzwijn voegt niets toe aan deze discussie, smakeloos en beschamend zelfs.
    Klim in de pen en schrijf een goed onderbouwd inhoudelijke reactie Zakzwijn! Laat zien waarom dit niet juist is.

  3. Leo Lucassen schreef dit artikel vanuit het perspectief van hoogopgeleiden. Dit sluit niet aan bij hoe ik migranten zie. Mijn opleiding is minimaal waardoor mijn leefomgeving automatisch gereduceerd word tot een huurwoning in de regio tussen allerlei migranten. Mijn leefomstandigheden zijn daardoor minder als die van de heer Lucassen. Daardoor weet ik dat de nodige migranten wel degelijk financiële gronden hebben om naar ons land te komen. De heer Lucassen heeft geen sjoege verstand van de dagelijkse realiteit. Hij woont hier namelijk niet. Ik wel. Het stuk waarin de heer Lucassen de VS aanhaalt als voorbeeld waartoe illegale kan leiden bezie ik anders. Deze migranten weten dat ze in de VS als illegaal bekeken worden. Toch kwamen ze en tegenwoordig komen ze nog steeds. Discriminatie word door hen ingecalculeerd. Ook was het vanaf de jaren zeventig veel eenvoudiger de VS binnen te komen. Echt dicht ging de grens pas onder Trump. Migranten zijn vaak slimmer als onze regering. Zie de Bulgaren fraude. Ik ken Somaliërs. Met een uitkering. Vluchtelingen die soms twee keer per jaar vakantie vieren in! U Raad het goed. Somalië. Dat is vaak de realiteit met mensen uit het midden Oosten en Afrika. Oekraïense vluchtelingen zijn echte vluchtelingen uit onze regio. En daarom welkom. Niet de mensen die de naam asielzoekers dragen. Er zijn genoeg landen waarheen ze kunnen vluchten in hun eigen regio. Dat doen ze echter niet omdat ze daar net zo arm blijven als de landen waaruit ze zijn gevlucht.

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.