Na onderzoek naar de hulpverlening aan de verwarde Bart van U., verdacht van het doden van oud-minister Els Borst en zijn eigen zus, concludeerde de Commissie Hoekstra dat de aanpak van verwarde personen in Nederland nogal te wensen overlaat. Het rapport (Hoekstra, et al., 2015), dat onlangs in de Tweede Kamer werd besproken, laat duidelijk zien dat er een betere aansluiting moet komen tussen de strafrechtketen en de zorgketen, en een bredere interpretatie van het beroepsgeheim. Verder moet er een regionaal ‘aanjaagteam’ komen en in iedere gemeente moeten professionals de ruimte krijgen om te doen wat nodig is. Regionale samenwerkingsverbanden van partijen uit de strafrechtketen, zorgketen, gemeentelijke partners en bestuur moeten er voor zorgen dat overlast, huiselijk geweld en criminaliteit worden teruggedrongen. Kortom, de staat moet een grotere rol krijgen in de ondersteuning van dit soort problematiek.
Bart van U. legt problematiek rondom verwarde personen bloot, met Kamerdebat als gevolg
De Kamerleden Segers (CU) en Van der Staaij (SGP) dienden woensdagavond een motie in die een andere richting uitwijst. Zij vroegen minister Schippers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport om de mogelijkheden te onderzoeken van Eigen kracht-conferenties om verwarde personen met hulp van hun sociale netwerken vooruit te helpen. Dit zijn conferenties waar een verward persoon samen met zijn sociale netwerk onder leiding van een onafhankelijke, getrainde medeburger een plan maakt om uit de moeilijkheden te komen. Kern van deze werkwijze is dat er een kring gevormd wordt met mensen die allemaal willen dat het met de centrale persoon weer goed gaat. Deskundigen van de GGz en andere instanties leveren informatie aan op grond waarvan de groep een plan maakt.
Minister Schippers voelde wel voor de motie en wil ook dat verwarde personen een persoonlijk plan krijgen. Het zou logisch zijn als verwarde personen allemaal de kans krijgen om samen met mensen om hen heen en met informatie van hulpverleners zelf zo’n plan te maken. Daar heeft iedereen iets aan.
Het is deze constatering waarop de motie van Segers en Van der Staaij geënt is; het versterken van de sociale structuur rondom personen die verward zijn en overlast of incidenten veroorzaken. Bij de uitvoering van deze motie krijgt de samenleving een grotere rol. Daarvoor is echter een omslag nodig bij politici, instanties, hulpverleners, maar uiteindelijk ook bij ons als burgers.
Versterking sociale structuur moet prioriteit hebben
Buurtbewoners en familie durven zich vaak pas in te laten met hun sociaal kwetsbare naasten als professionele hulpverlening bereikbaar en beschikbaar is. Professionals blijven dus nodig. Omgekeerd valt of staat de professionele hulp bij de samenwerking met het sociale netwerk van de verwarde mensen. Hulpverleners die een brug slaan tussen extreem geïsoleerde burgers en maatschappelijke verbanden, en die het aandurven om het plan dat de kring maakt met hun expertise te steunen, zijn het meest succesvol .
Voor het verbeteren van de hulpverlening aan verwarde mensen, en dus het voorkomen van drama’s zoals bij Bart van U., is ons land dus gebaat bij een sterke staat én een sterke samenleving. Nederland heeft een sterke staat, een staat die de neiging heeft om verantwoordelijkheden naar zich toe te trekken, risico’s in te dammen door de inzet van steeds meer professionals. Daarnaast is een sterke samenleving nodig die zoveel sociale veerkracht heeft dat geborgenheid geboden kan worden aan mensen die zich anders niet goed staande weten te houden. Een overdaad aan professionals kan de beschermende kracht van de gemeenschap niet vervangen. Overheden geven miljoenen uit aan sociale wijkteams, GGz-meldpunten en veiligheidshuizen - de budgetten voor sociale hulpverlening zijn tussen 2000-2012 meer dan verdubbeld [1]- het versterken van de sociale structuur zou nu prioriteit moeten hebben.
Recht op een eigen plan van burgers moet je faciliteren
De nieuwe Jeugdwet laat zien dat ook wanneer burgers recht hebben op het maken van een eigen plan, de neiging van professionals om het over te nemen groot blijft. Zo’n recht moet dan ook gefaciliteerd worden, zeker wanneer het om kwetsbare mensen gaat. Dat een terugtrekkende overheid niet vanzelf actieve, zelfredzame burgers voortbrengt moge duidelijk zijn. Eigen Kracht-conferenties zijn dan ook voorlopig nodig om in complexe situaties een plan te maken dat hieraan tegemoet komt.
Gert Schout promoveerde op een studie naar zorgvermijding. Bij het VUmc leidt hij een onderzoek naar de mogelijkheden om dwang in de psychiatrie terug te dringen.
Literatuur
Hoekstra, R.J., Van Hoorn, E., De Wit, L. & Zuijderhoudt, R. (2015). Rapport van de onderzoekscommissie strafrechtelijke beslissingen openbaar ministerie naar aanleiding van de zaak-Bart van U. Steenwijk: Bariet.
[1] Zie de twee uitgaven van het CBS: Zorguitgaven stijgen met 1,8 procent en Persbericht zorguitgaven, maar vooral de eerste vijf tabellen uit het rapport - De zorg: hoeveel extra is het ons waard? Den Haag: Ministerie van VWS, juni 2010.