Op een onlangs gehouden bijeenkomst van de ‘European Association for Forensic Child and Adolescent Psychiatry, Psychology and other involved Professions’ in de Portugese stad Porto. hield orthopedagoog Sharon Dijkstra, promovenda bij Universiteit van Amsterdam een presentatie. Zij vertelde bij die gelegenheid over de resultaten van een gerandomiseerd onderzoek met controlegroep dat zij met anderen had verricht. Dat onderzoek is inmiddels door het Wetenschappelijk Onderzoek en Documentatie Centrum van het ministerie van Veiligheid en Justitie gepubliceerd .
Uit dat onderzoek zou blijken dat het toepassen van EK-c niet minder, maar juist meer kindermishandeling en uithuisplaatsing tot gevolg heeft, of ten minste de risico’s daarop doet toenemen. Een mogelijke verklaring hiervoor is volgens Dijkstra gelegen in de omstandigheid dat het toepassen van EK-c snel ingrijpen uitstelt, gezinsleden niet te goeder trouw zijn of adequate hulpverlening ontwijken.
De plank misgeslagen of probeert de EK-c zich in te dekken?
Op de site van de stichting Eigen Kracht Centrale betoogt medewerker Harro Labrujere in zijn blog van 19 mei dat een gerandomiseerd onderzoek met controlegroep bij de Eigen Kracht-conferentie de plank mis slaat. En dat komt aldus Labrujere doordat de condities van een dergelijk onderzoek ongewenst en contraproductief zijn. Ten eerste omdat de deelnemers niet zelf voor de conditie, wel of geen EK-c, kunnen kiezen en ten tweede doordat de fundamentele waarden van zelfbeschikking belangrijker worden geacht dan effectiviteit.
Het argument dat een gerandomiseerd onderzoek met controlegroep ongeschikt is om de effectiviteit van Eigen Kracht-conferentie te beoordelen, is ook op deze site al vaker naar voren geschoven. De herhaling van dit soort slecht onderbouwde verhalen door Labrujere doet vermoeden dat EK-c zich tegen een eventuele negatieve uitslag wil indekken, en dat is volgens mij geen bijzonder effectieve strategie. Labrujere’s belangrijkste argument is dus dat er sprake zou zijn van (onderzoeks-) dwang. Dat argument gaat niet op omdat bij veel kinderbeschermingsmaatregelen drang en dwang altijd spelen, al was het maar om het kind te beschermen. Mutatis mutandis leidt het afwijzen van dwang bij de Eigen Kracht-conferentie juist tot een contra-indicatie voor de toepassing ervan bij kinderbeschermingszaken.
Adequate bescherming van de zwakken moet voorop staan
Het tweede argument dat een fundamentele waarde als zelfbeschikking belangrijker is dan efficiëntie is ook merkwaardig. Sinds de politieke filosoof Thomas Hobbes in de 16de eeuw in zijn magnum opus Leviathan de grondslag legde voor het denken dat mensen bereid moeten zijn hun persoonlijke vrijheid voor een deel te laten beperken door de staat, gaat het in grote delen van de wereld iets beter. We leggen een deel van ons zelfbeschikkingsrecht in handen van de overheid in ruil voor een vreedzamer bestaan.
We zijn in het denken ook verder gekomen: we accepteren niet langer dat burgers gewapenderhand hun eigen voordeel veroveren en respecteren bovendien de fundamentele rechten van de kwetsbaren in de samenleving, in het bijzonder van kinderen. Dat gaat soms ten koste van de zelfbeschikking van ouders die hun kinderen verwaarlozen of mishandelen, maar daar heeft de wetgever democratisch voor gekozen, en terecht naar mijn mening.
Daaruit volgt dat iedere interventie die gericht is op kinderbescherming als eerste efficiënt moet zijn waar het gaat om de adequate bescherming van het kind, want dat is het recht van de zwakste. Daarnaast geldt dat iedere interventie, welke dan ook, als eerste geen kwaad zou moeten doen, primum non nocere. Vooral gerandomiseerd onderzoek met controlegroep biedt daarvoor de beste garantie.
Net een tikkeltje genuanceerder
Als uit de analyse van Sharon Dijkstra inderdaad zou zijn gebleken dat het toepassen van EK-c tot meer kindermishandeling en uithuisplaatsing leidt, moeten we er meteen mee stoppen, ook als de wetgever ons anders vraagt. Zou echter blijken dat de Eigen Kracht- conferentie kinderen wel beter beschermt, zoals Labrujere zegt, dan moeten we deze interventie onmiddellijk breed toepassen. Maar het ligt allemaal een stuk genuanceerder: het onderzoek va Dijkstra cum suis geeft vooral aan onder welke omstandigheden EK-c minder of meer effectief kunnen zijn. En om dat te kunnen bepalen, hebben we toch echt een gerandomiseerd onderzoek met controlegroep nodig.
Peer van der Helm is lector aan de Hogeschool Leiden.
Foto: Elvert Barnes (Flickr Creative Commons)