Vitaliteit behouden in Groningse dorpskernen en stadswijken

Op pakweg 10 kilometer afstand van de stad Groningen ligt Bedum, een van de vele gemeenten in ons land die haar zelfstandigheid is kwijtgeraakt. Drie jaar geleden ging Bedum op in de gemeente Het Hogeland, qua oppervlakte de grootste gemeente van Nederland.¹

Nieuwe bestemming

Door de samenvoeging kwamen verschillende gemeentehuizen leeg te staan, onder andere in Bedum. Een prachtig monument, van de Amsterdamse School. Peter Barthel, emeritus hoogleraar Sterrenkunde aan de Rijksuniversiteit Groningen, vindt het leegstaande gebouw zeer geschikt om als Kulturhus te dienen.² Binnen een Kulturhus werken organisaties en verenigingen samen om de vitaliteit in dorpskernen en stadswijken te behouden.

Barthel, tevens bestuursvoorzitter van cultureel centrum Hogeland³: ‘Het zou zonde zijn als het voormalig gemeentehuis leeg blijft staan of, erger nog, in handen valt van projectontwikkelaars. We hebben daarom een voorstel gedaan om het om te vormen tot een plek waar mensen aan cultuur kunnen doen en levenslang kunnen leren. Laagdrempelig – niet iedereen heeft behoefte aan vioolles of balletles. Beeldende kunst, fotografie; het kan allemaal. We willen dat het van onderaf komt, dat mensen zeggen: dit lijkt me nou leuk om hier samen met elkaar te gaan doen. Om onze ideeën te verwerkelijken, hebben we Roemte om hulp gevraagd.’

‘We hebben het over toekomstbestendigheid en leefbaarheid van de provincie, over lokaal draagvlak en lokale impact’

Roemte is een stichting die binnen het Nationaal Programma Groningen ondernemende maatschappelijke initiatieven in Groningen van de grond helpt te komen. Ze ondersteunt initiatieven onder andere in het vinden van passende huisvesting, het uitwerken van bedrijfsplannen en het rondkrijgen van de financiering.

Barthel: ‘We hadden overigens niet alleen financiële hulp nodig, maar ook architecten om naar de bouwkundige staat van het gebouw te kijken. Hoe we het oude gemeentehuis zouden kunnen inrichten voor de door de bewoners gewenste functies. Dat geldt niet alleen voor het gemeentehuis in Bedum, maar ook voor een leegstaande school in Wehe-den Hoorn. In dat gebouw willen we een Kulturhus vestigen in combinatie met seniorenwoningen.’

‘Of we vernieuwend zijn? We praten hier over Noord-Groningen, een streek waar culturele en maatschappelijke voorzieningen eufemistisch gesproken schaars zijn. Wij willen er met hulp van Roemte voor zorgen dat er meer voorzieningen komen. Moeten we de gemeente wel over haar bestaande aarzelingen heen helpen.’

‘Het kan bijna niet fout gaan’

De uitkomsten van een quickscan door Roemte naar wat de potentiële bewoners van de seniorenwoningen en de gebruikers van het Kulturhus kunnen betalen, kan de gemeente allicht over de streep trekken. Roemte-voorzitter Henk Boldewijn: ‘Als zou blijken dat het bedrag voor bewoners en gebruikers te hoog is, dan is Roemte de klos, want de kosten van de quickscan zijn voor ons.’ Maar, zo zegt Boldewijn beslist: ‘Het kan bijna niet fout gaan.’

Aansluitend op Boldewijn merkt projectleider Jordi Visser op dat Roemte een revolterend fonds is dat alleen initiatieven financiert ‘waarvan we verwachten dat ze gaan renderen, zodat Roemte kan blijven investeren. We hebben het dan over maatschappelijke initiatieven die bijdragen aan de toekomstbestendigheid en leefbaarheid van de provincie en lokaal draagvlak en lokaal impact hebben. Bedum is daar een goed voorbeeld van.’

‘Als mensen aan allerlei voorwaarden moeten voldoen waarvan ze de ballen snappen, zeggen ze: laat maar’

Het verhaal over Roemte is niet compleet als de mislukkingen zouden worden weggelaten. In het buitengebied van Overschild ligt de boerderij Hoog Hammen. Een kapitale boerderij, waaraan Roemte het afgelopen halfjaar veel tijd en aandacht besteedde. De provincie ketste de voorstellen van de initiatiefnemers en Roemte steeds weer terug: dit regeltje moest anders, dat moest juridisch nog eens worden nagekeken. De eigenaar vond het allemaal te lang duren en verkocht de boerderij aan een andere partij.

Boldewijn: ‘Doodzonde, want met de plannen tot herontwikkeling van de boerderij had er een nieuwe, kleine gemeenschap kunnen ontstaan. Een die past binnen de bestaande omgeving.’

De terughoudendheid van de provincie is volgens hem een teken te meer dat de overheid de burger niet vertrouwt. ‘Wanneer je mensen alleen geld geeft als ze eerst aan allerlei voorwaarden voldoen waarvan ze de ballen snappen, dan zeggen ze uiteindelijk: “Laat maar”.’

Jan van Dam is freelancejournalist.

Foto: Sjaak Kempe (Flickr Creative Commons)