Oudere werkzoekenden of mensen met een bi-culturele achtergrond of handicap zijn de grootste slachtoffers van de discriminatie op de arbeidsmarkt. Mensen met een bi-culturele achtergrond hebben bijvoorbeeld 40 procent minder kans om een positieve reactie op hun sollicitatiebrief te krijgen dan sollicitanten met een enkelvoudig Nederlandse achtergrond.
Deze uitsluiting op de arbeidsmarkt is al vervelend genoeg, maar het blijkt nog erger te kunnen. Ook vrijwilligerswerk is namelijk voor sommige groepen minder toegankelijk. [i]Hoewel vrijwilligersorganisaties voortdurend op zoek zijn naar nieuwe mensen, blijft het bijvoorbeeld uiterst moeilijk voor asielzoekers om in de zorg aan de slag te kunnen. Ze moeten daarvoor namelijk een Verklaring van goed gedrag (VOG) kunnen overleggen. Daarvoor is een inschrijving in de Basisregistratie Personen en Burgerservicenummer nodig, waar asielzoekers pas voor in aanmerking komen als zij al zes maanden in Nederland verblijven.
Bijna de helft van alle Nederlanders van 15 jaar en ouder zet zich af en toe in als vrijwilliger. Maar die vrijwilligers zijn gemiddeld hoger opgeleid, oud, wit, druk, welvarend en wonen meestal in dorpen. Er bestaat weinig tot geen verschil tussen mannen en vrouwen. Ze doen even vaak vrijwilligerswerk, zij het op verschillende gebieden. Vrouwen zetten zich vooral in als vrijwilligster op school en in de verzorging. Mannen doen eerder vrijwilligerswerk in de sport, het jeugdwerk en de politiek.
Werving is gericht op vertrouwde achterban
Aangezien vrijwilligersorganisaties altijd nieuwe mensen nodig hebben, lijken de mogelijkheden voor het verrichten van vrijwilligerswerk onbegrensd. Maar dat geldt dus niet voor iedereen. Het wervingsbeleid van vrijwilligersorganisaties is nog te zeer gericht op een oude en vertrouwde achterban: het gros van de vrijwilligers doet vrijwilligerswerk omdat hij of zij daarvoor gevraagd is.[ii] Vrijwilligersorganisaties doen vooral een beroep op mensen met veel sociaaleconomische middelen en sluiten anderen bewust of onbewust uit .
Dat bepaalde groepen ondervertegenwoordigd zijn in het vrijwilligerswerk, heeft er overigens ook mee te maken dat werkzoekenden en mensen met een bi-culturele achtergrond of handicap zich minder aanmelden.[iii] Reden daarvoor is dat ze meer dan gemiddeld stress en tijdgebrek ervaren.[iv] Ook zijn ze om afgewezen te worden vanwege het ontbreken van specifieke kennis, vaardigheden of scholing.[v]
Organisaties sluiten al dan niet bewust kandidaten uit
Niettemin, net als op de betaalde arbeidsmarkt, vormt ook op de vrijwilligersmarkt de werkgever en organisatie het belangrijkste probleem. In hun vacatureteksten en functieomschrijvingen sluiten ze sommige kandidaten al dan niet bewust uit.[vi]
Als vrijwilligersorganisaties bijvoorbeeld op zoek zijn naar ‘mannen met spierballen’, is de kans groot dat vrouwen daar niet snel op reageren. Evenmin zullen mannen reageren op een vacature waarin een organisatie om een al dan niet gezellige lunch juf vraagt. Dit terwijl gender bij de meeste functies vaak niet van belang is, maar kennis of kunde wel.
En wat te denken van organisaties die in hun vacatures vragen om een penningmeester, bestuurder of fondsenwerver? De term vrijwilliger is ook niet genderneutraal. Integendeel, de mannelijke vorm is geïnternaliseerd, terwijl er ongeveer net zoveel mannelijke als vrouwelijke vrijwilligers zijn.
Taal kan in-, maar ook uitsluiten. Wanneer een vacature enkel in het Nederlands wordt geschreven, sluit het kandidaten uit voor wie het Nederlands niet de moedertaal is. Er zijn genoeg bi-culturele Nederlanders die wel Nederlands spreken, maar terugschrikken wanneer een vacature volledig en alleen in het Nederlands is opgesteld.
Maak vacatureteksten inclusiever
Door een vacature in meerdere talen te schrijven, laat een organisatie zien dat ze openstaat voor andere talen en culturen. Volgens de Amsterdamse taalwetenschapper Ingrid van Alphen is er echter nog meer voor nodig om een inclusieve tekst te schrijven.
Zij vindt dat de opsteller van een vacaturetekst, ongeacht of het voor een vrijwilligersfunctie of betaalde baan is, zich altijd bewust moet tonen van mogelijk uitsluitende bewoordingen. Een wervende organisatie kan uitsluiting bijvoorbeeld voorkomen door neutrale of waar mogelijk zowel de vrouwelijke als de mannelijke functietitel te gebruiken in een voor iedereen duidelijke vacaturetekst, aldus Van Alphen.
Een vacaturetekst moet volgens ons ook gaan over overeenkomsten in plaats van verschillen. Ze moet spreken over bi-culturele Nederlanders, niet over Nederlanders met een niet-westerse achtergrond. Niet-westers is op zichzelf namelijk al een uitsluiting, in de zin van niet behorend toe. Het zijn precies die kleine nuances die een groot verschil maken.
Door vacatureteksten en sollicitatieprocedures inclusiever, opener en toegankelijker te maken, kunnen organisaties een belangrijke rol spelen tegen uitsluiting in het vrijwilligerswerk. Maar, eenvoudiger kan het haast niet, ze kunnen mensen met minder sociaaleconomische middelen ook gewoon vragen om mee te doen.
Stephanie Koolen-Maas en Luca van Seumeren zijn beiden onderzoeker aan de Rotterdam School of Management van de Erasmus Universiteit Rotterdam
Noten:
[i] Miller, K. D., Schleien, S. J., & Bedini, L. A. (2003). Barriers to the inclusion of volunteers with developmental disabilities. The Journal of Volunteer Administration, 21(1), 25-30.
[ii] idem
[iii] Haski‐Leventhal, D., Meijs, L. C., Lockstone‐Binney, L., Holmes, K., & Oppenheimer, M. (2018). Measuring Volunteerability and the Capacity to Volunteer among Non‐volunteers: Implications for Social Policy. Social Policy & Administration, 52(5), 1139-1167. https://doi.org/10.1111/spol.12342
[iv] Haski-Leventhal, D., Oppenheimer, M., Holmes, K., Lockstone-Binney, L., Alony, I., & Ong, F. (2019). The conceptualization of volunteering among nonvolunteers: using the net-cost approach to expand definitions and dimensions of volunteering. Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, 48(2_suppl), 30S-51S
[v]Smith, D.H. (1994). Determinants of Voluntary Association Participation and Volunteering: A literature Review. Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, 23(3), 243-263.
[vi] Meijer, S. (6 mei 2021). Vacatureteksten vaak onbewust discriminerend: ‘Denk eens na of je iemand buitensluit’. Algemeen Dagblad
Foto: Vincent van den Berg (Flickr Creative Commons)