Als het gaat om de subsidiering van sociale huurwoningen staat Nederland op de blacklist van Europa. Europa creëert druk, maar we hebben nog geen straf gekregen. Dus is ook hier de hervorming niet dringend. Maar wat lang duurt, komt soms te laat.
Uitstelgedrag, daar hebben wij allemaal wel eens last van. Zo ‘pieken’ studenten graag vlak voor het tentamen en wachten docenten vervolgens tot het einde van de termijn met het nakijken ervan. Niets menselijks is ons vreemd. Maar sommige zaken kun je beter niet uitstellen. Neem nou de discussie over het hervormen van de Nederlandse woningmarkt. Dit is een schoolvoorbeeld van Nederlands overheidsbeleid dat van kabinet tot kabinet wordt doorgegeven als een hete aardappel. Terwijl een flinke koerswijziging nodig is om dit belangrijke dossier binnen onze economie weer vlot te trekken. Is het woningmarktdebat echt te ingewikkeld, of zijn de electorale belangen te groot?
Opvallend is dat de gewone Nederlander, als je die spreekt op straat, zich bewust is van de belangrijke keuzes die gemaakt moeten worden; en bereid te spreken over een inlevering, als het om wonen gaat. Het is intussen wel duidelijk dat het belang van een gezond gefinancierde woningmarkt te groot is voor de Nederlandse economie om nog langer te negeren. Dat zeggen toezichthouders in koor bij hun afscheid. Zo gaf Alan Greenspan na zijn afscheid als directeur van de Amerikaanse Centrale Bank ruiterlijk toe dat er te weinig aandacht was besteed aan de fundamenten onder de huizenprijsdynamiek. Henk Don noemde de woningmarkt zelfs ‘het vergeten dossier’ tijdens zijn afscheidsrede bij het Centraal Planbureau.
Er gebeurt van alles, maar zonder duidelijk plan
En het valt niet mee, dit vergeten dossier. Nederland staat bekend als risico-avers, maar heeft in relatieve zin de grootste hypotheekschuld van de wereld. Jarenlang ging dit goed, en ontstond overwaarde op de woning. Maar wie overwaarde ziet ontstaan, weet ook dat de huizenmarkt onder de waarde van de schuldenlast kan duiken. Hier wordt echter niet voor gewaarschuwd, en niets aangedaan. We moeten zien te voorkomen dat de rest van Europa over vier jaar zegt: ‘Waar hebben jullie al die tijd gezeten? Jullie zagen dit toch aankomen?’
Na een kabinet dat de woningmarktdiscussie openlijk verbood in zijn regeerakkoord, luisteren we ook nu weer naar troonredes waarin de heilige huisjes omzichtig worden gemeden. Uiteraard gebeurt er van alles, maar helaas zonder een duidelijk beleid of plan. Wanneer wij willen voorkomen dat de Nederlandse woningmarkt uitgroeit tot de kern van ons volgende economische probleem, is het nu tijd om hardop na te denken over alternatieven.
Hoe komen we bij die woningmarkt van nuchtere keuzes?
Na ruim 110 verlammende jaren met lage corporatiehuren en hypotheekrente-aftrek is het nu een mooi moment om de woningmarkt in Nederland af te laten kicken van de overheid. Wij moeten naar een woningmarkt waarin de consument weer nuchtere keuzes kan maken. Waarin consumenten er niet voor kiezen om te kopen vanwege fiscaal voordeel, maar kiezen voor wonen op basis van hun financiële en relationele situatie. Wonen dat op een duurzame manier past in het huishoudboekje. We kunnen niet wachten tot de wal dit schip keert.
Misschien is uw vraag: ‘Hoe komen we bij die woningmarkt waarin de consument weer nuchtere keuzes kan maken?’ Die vraag wil ik wel beantwoorden. Namelijk door de overheid te vragen geleidelijk aan de aftocht te laten blazen uit deze markt. Door de aloude regeling stapsgewijs af te bouwen, net zoals we de pensioenleeftijd in twintig jaren verhogen tot 67, ontstaat er een woningmarkt waarin een koper en huurder op eigen kracht beslissingen kan en moet nemen, niet langer op basis van eventuele wachtlijsten en subsidies.
Prof. dr. Dirk Brounen is hoogleraar Real Estate Economics aan de Tilburg University.