Jan Derksen vertelt hoe hij en zijn collega’s in hun psychologenpraktijk ‘in twee dagen tijd een systeem van beeldbellen in de lucht hebben geholpen, dat aan alle privacyregels voldoet. De lopende behandelingen van psychische en psychiatrische aandoeningen hoeven kortom niet te worden onderbroken. Een snotterende klinisch psycholoog en hoestende psychiater kunnen van huis uit de behandelingen voortzetten. Dit kunnen grote ggz-instellingen ook, de technologie is snel en goed beschikbaar.’
‘Psychische aandoeningen krijgen in crisistijd overigens vaak een gewijzigde expressie: sommige patiënten voelen zich beter doordat alle aandacht gaat naar de externe vijand, nu COVID-19. Hun intrapsychische wereld klaart op door de gerichtheid op de externe vijand. Angst is het meest voorkomende symptoom bij psychische aandoeningen: onder invloed van de crisis kan deze verergeren maar ook verminderen. Behandelaandacht zou het accent hier kunnen leggen op degenen die er slechter aan toe zijn.’
‘Naast angstsymptomen komen depressies het meest voor. De depressieve patiënt kan zich somberder en eenzamer gaan voelen. Actief ingrijpen kan noodzakelijk zijn. Het psychische lijden van opgenomen, coronazieke ouderen baart mij wel grote zorgen. De kernkwestie – namelijk de versterking van hun immuunsysteem – is psychologisch gezien niet gebaat bij isolatie, maar bij contact met dierbaren. Kinderen wel bij hun zieke of stervende ouders laten, betekent dat ze het virus wellicht krijgen, maar doorgaans overwinnen en immuun worden. Dat laatste willen we toch?’
Geen escape mogelijk
Hoogleraar Zorginnovaties in de ggz Philippe Delespaul wijst erop dat de situatie voor mensen in een psychiatrische inrichting minder florissant is. ‘Vluchten is een van de meest basale reacties bij angst. Maar wie opgesloten is in een psychiatrische inrichting, kan niet vluchten. Daarnaast worden mensen vaak opgenomen, omdat ze gemakkelijk overweldigd worden door angst. Bezoeken van familie en vrienden bieden sommige patiënten vertroosting en rust. Maar ook dat is nu niet mogelijk. Op sommige psychiatrische afdelingen is het daardoor echt crisis. Wie daar nu leeft of werkt, verdient respect. Wie thuis angstig afwacht, verdient onze steun.’
‘Thuis twijfelen we zelf ondertussen tussen angst en relativering: is corona de nieuwe zwarte pest of een uitvergrote en opgeblazen variatie op een gewone griep? De wereld om ons heen verandert ondertussen op dramatische wijze. Daardoor doen we soms dingen die we een week geleden niet voor mogelijk hadden gehouden. De een hamstert conservengroenten en toiletpapier, de ander doet krampachtig alsof er niets is veranderd.’
‘De meesten onder ons zijn nuchter en laten zich niet opjagen. De keuzes die we maken, hebben echter niets met ‘weten’ te maken. Niemand heeft een glazen bol en weet wat we pas over een maand of twee kunnen weten. Elk weten nu, is irrationeel. En dus maken we de functionele keuze om voor die ‘waarheid’ te kiezen, die ons de minste stress geeft. Dat is echter niet gemakkelijk, voor wie door angst wordt overmand.’
Prof dr Jan Derksen is klinisch psycholoog. Philippe Delespaul is hoogleraar Zorginnovaties in de ggz aan de Universiteit Maastricht en programmaleider Integrale Zorg bij Mondriaan.
Foto: Allan Henderson (Flickr Creative Commons)