Binnenkort in Nederland: migrantenzorgwerkers

De huidige regering meent dat je bij toverspreuk kunt regeren: ‘hokus pokus pilatus pas, ik wou dat migratie over was.’ In andere Europese landen is men een stuk realistischer. In Italië bijvoorbeeld draait de ouderenzorg voornamelijk op migranten.

Wat vindt de politieke partij van uw voorkeur ervan? Uw partij heeft geen mening. Uw partij heeft pas een mening als het te laat is natuurlijk. Te laat in elk geval voor doordacht, toekomstgericht beleid ten aanzien van de miljoenen Roemeense, Poolse, Bulgaarse en Moldavische au-pairs voor oma’s en opa’s die in toenemende mate de zorg voor ouderen en gehandicapten in Europa op peil houden. Migranten die inwonen bij hulpbehoevende ouderen (of soms gehandicapten) en dag en nacht voor hen zorgen.

Die vaak zorgbehoevende kinderen of ouderen hebben moeten achterlaten. Oekraïense vrouwen die hun gezin verlaten om in Polen ouderen-au-pair te worden, terwijl Poolse rouwen op hun beurt hun gezin achterlaten en in Denemarken of Duitsland zorg verlenen. Het roept 19de-eeuwse beelden op van inwonende huishoudsters en knechten die dag en nachtin touw waren en hoogstens een middag per week vrij hadden. Ook de nieuwe migrantenzorgwerkers hebben meestal hooguit een middag per week vrij. Als ze geluk hebben, want rechten zijn er niet.

Migrantenzorgwerkers ook in Nederland te verwachten
In Nederland komt dit nog niet voor, maar in veel ons omringende landen wel. Je kunt er dus op wachten tot het bij ons wortel schiet. Zeker gezien de vergrijzing, de verwachte personeelstekorten enbeperking van voorzieningen en budgetten in de zorg.

Migrantenzorgwerkers zijn een bekend fenomeen in zeker zeventien Europese landen, waaronder Oostenrijk, Zweden, Denemarken, Italië, Engeland, Duitsland, Frankrijk, Spanje, Slowakije, Griekenland en Polen. De migranten komen meestal uit Oost-Europa. In Polen komen ze ook wel uit de Oekraïne, en in Italië ook wel uit Zuid-Amerika.

Wat gaat uw partij ervan vinden? Het standpunt komt in elk geval te laat. Het komt pas nadat er ook in Nederland honderdduizenden migrantenwerkers in de zorg zijn gaan werken. Nadat schandalen in de media komen van hulpbehoevende ouderen of van vrouwen uit Oost-Europa die worden mishandeld, opgesloten, of uitgebuit. De reden dat de ouderen-au-pair bij ons nog niet voorkomt, is vooral dat wij geen regelingen hebben waarmee migranten makkelijk zwart te betalen zijn.

Ons persoonsgebonden budget is goed gereguleerd. Dat is anders dan bijvoorbeeld in Italië. Daar bestaat voor hulpbehoevenden een zorgtoeslag van 472 euro per maand plus regionaal variërende toeslagen. Samen is dat snel zo’n 800 euro. Daarvan kun je een migrant betalen die dag en nacht voor je klaar staat. In Italië zijn naar schatting al 700 duizend van zulke migranten.

Ondanks toename nog steeds tekorten
Jaar op jaar kwamen er viermaal zo veel bij als beleidsmakers voorspelden. De ouderenzorg draait nu voornamelijk op deze migranten, aldus recent onderzoek. Recht op professionele zorg zoals wij via de AWBZ tot nu toe hebben, hebben Italianen nooit gekend. Nu de AWBZ bij ons afgebouwd gaat worden, kun je uittellen dat hier ook migrantenzorgwerkers aangetrokken worden. De grote zorg in Italië is trouwens dat de enorme toename van migrantenwerkers nog steeds onvoldoende is om aan de groeiende de vraag naar zorg te voldoen.

In Italië hebben politici en beleidsmakers aanvankelijk lange tijd de andere kant op keken. Sinds kort wordt het fenomeen eindelijk een beetje erkend, op regionale schaal, enigszins geformaliseerd. Ter bescherming van de migrantenwerkers maar ook van degenen die zorg ontvangen. Er is nu registratie, bemiddeling, er zijn voorbeeldcontracten, scholing voor au pairs om zich in zorgverlenen te bekwamen. Er zijn ook omscholingsmogelijkheden voor wie er uit wil, net als bij ons voor prostituees bestaat. Het is eerzaam en onmisbaar werk, maar je moet je wel kunnen ontwikkelen en het moet geen gevangenis worden, is het idee achter al dit beleid.

Andere Europese landen, zoals Nederland, moeten hiervan leren en het paard voor de wagen spannen in plaats van erachter. Hoe gaan we ze bemiddelen, rechten geven, helpen ontwikkelen en misbruik voorkomen? Dit kunnen we maar beter bedenken voordat we via schandalen en lapmiddelen vooruit strompelen. Van de huidige regering valt helaas weinig verstandigs te verwachten. Die meent dat je bij toverspreuk kunt regeren: hokus pokus pilatus pas, ik wou dat migratie over was, zo luidt de toverspreuk van de rechte tovenaars over migratie. Wat vindt uw favoriete politicus dus van migrantenzorgwerkers? Vraag het en eis visie in plaats van toverspreuken.

Evelien Tonkens is bijzonder hoogleraar actief burgerschap aan de Universiteit van Amsterdam. Dit artikel verscheen eerder als column in de Volkskrant van 4 mei 2011.