Doorbraak: online scheiden voorkomt onnodige juridisering

Scheiden kan binnenkort ook online. Op deze wijze kunnen stellen samen de juridische en praktische obstakels nemen en tot duurzame oplossingen en afspraken komen. De online-dienstverlening zet hiermee een stap die al is betiteld als een game changer.

Www.rechtwijzer.nl is een website van de Raad voor de Rechtsbijstand, waar hulp te krijgen is bij juridische problemen rond kwesties als huur, ontslag en echtscheiding. Tot nu toe is dat vooral diagnosticerend, informerend en doorverwijzend. De nieuwe applicatie is interactief, ondersteunt de dialoog tussen mensen en helpt hen bij onderhandelingen over alle dingen die ze moeten regelen voor hun scheiding. Rechtwijzer zorgt ervoor dat mensen zich vooral op belangen en niet zozeer op juridische posities richten. Daarnaast biedt Rechtwijzer de mogelijkheid voor online bemiddeling en neutrale beslissingen als zij er samen niet uitkomen. Een niet-partijdige advocaat toetst op het laatst of de afspraken ‘convenant-gereed’ zijn, dus juridisch, financieel én praktisch haalbaar en houdbaar zijn.

Grote winst is het voorkomen van ongewenste juridisering van een persoonlijk drama. De eerste versie gaat dit najaar in bètaversie draaien. Zodra dat effectief genoeg werkt, kunnen mensen daarna ook voor andere conflicten terecht bij Rechtwijzer. Het idee en de ontwikkeling komen van de Raad voor Rechtsbijstand en HiiL Innovating Justice, het in Den Haag gevestigde instituut voor juridische vernieuwing. De missie van HiiL is het recht simpeler, bruikbaarder en toegankelijker te maken voor burgers.

Scheiden is een emotionele achtbaan en een juridische hordeloop

Scheiden is in de eerste plaats een emotionele achtbaan en daar komt een juridische hordeloop bij. Bij het eerste kan Rechtwijzer beperkt helpen, bij het tweede veel uitgebreider. Jin Ho Verdonschot, de justice technology architect van HiiL: 'Scheiden blijft een zwaar proces, maar Rechtwijzer.nl gaat mensen straks gedurende dit hele proces ondersteunen bij het aanpakken van de juridische en praktische zaken die zij goed moeten regelen.'

Dat gaat zo. De beide partners kunnen ieder apart via hun eigen computer inloggen op een beveiligd deel van de website van Rechtwijzer.nl. Daar werken ze zich door een online intake die hen helpt de betrokken belangen, opties en ideeën voor oplossingen helder te krijgen. Stap voor stap leidt Rechtwijzer ze langs belangrijke kwesties zoals alimentatie, kinderen, inboedel, hypotheek, pensioen. Na de intake kunnen de partners online in dialoog gaan en krijgen ze hulpmiddelen aangereikt, zoals checklijsten, modeloplossingen, rekenhulpjes, informatie over wettelijke regelingen en voorbeeldbrieven. Alles om er samen uit te komen. Voor het geval dat niet lukt, is met een paar klikken online bemiddeling in te schakelen. Als ze er ook met deze hulp niet uitkomen kan het probleem voorgelegd worden aan een neutrale beslisser.

Juristen hebben de neiging de leiding te nemen

Een belangrijke toegevoegde waarde, aldus Verdonschot, is dat mensen meer controle over hun scheiding kunnen houden. 'Nu is de praktijk dat juristen ingeschakeld moeten worden, die soms het proces overnemen.'

Voor Corry van Zeeland, collega van Verdonschot en als onderzoeker en ontwerper betrokken bij het project, is dit de kern: eigen regie. Voordat ze bij HiiL kwam was ze maatschappelijk werkster. ‘Ons werk was cliënten te leren zichzelf te helpen. Empowerment staat voorop in het maatschappelijk werk. Tot mijn verbazing zag ik dat juristen altijd de neiging hebben het probleem van hun cliënt over te nemen. Ongetwijfeld met de beste bedoelingen, maar vaak met averechtse effecten.’ Dat geldt zeker bij scheidingen. 'Vaak nemen beide partijen een advocaat die elk natuurlijk het beste voor zijn cliënt wil. Dat leidt tot ingraven in het eigen gelijk. Met als gevolg een loopgravenstrijd die veel tijd, geld, energie kost en tot stress en gezondheidsproblemen leidt. Ons programma werkt niet vanuit polarisatie, maar kiest voor neutraliteit. Dat houdt in: de wederzijdse belangen erkennen en van daaruit naar samen naar oplossingen zoeken.' Afspraken die door de betrokkenen zelf gemaakt zijn, zijn veel duurzamer dan opgelegde beslechtingen, aldus Van Zeeland en Verdonschot.

De website biedt aan het eind een verplichte onafhankelijke beoordeling door een niet-partijdige advocaat gespecialiseerd in familierecht. Op die manier garandeert Rechtwijzer de juridische, financiële en praktische kwaliteit van de afspraken. Het is de bedoeling om snel ook nazorg aan te bieden. Mensen kunnen dan bijvoorbeeld eens per jaar hun afspraken updaten. Of, als er toch nog een probleem ontstaat of hun situatie verandert (nieuwe partners, daling van inkomen, etc.), opnieuw met Rechtwijzer en de dienstverleners daarop tot oplossingen komen.

Misschien een antwoord op de groei van vechtscheidingen

Het programma gaat er vanuit dat de partners nog enigszins on speaking terms zijn. Volgens Verdonschot is dat bij meer dan de helft van de scheidingen het geval. De applicatie is primair ontworpen voor partners die fysiek gescheiden aan hun scheidingsplan werken. Verdonschot: 'Maar samen aan de keukentafel achter een de computer werken kan uiteraard ook.'

Van Zeeland is benieuwd of het programma een rol kan spelen bij het beperken van vechtscheidingen. 'Mensen die niet meer tegenover elkaar kunnen zitten, kunnen misschien op afstand, in een online interface met informatie en (communicatie)hulpmiddelen wel met elkaar in gesprek. Dat gaan we straks allemaal onderzoeken. Wat gebeurt er als er een derde in het spel is? Dat leidt vaak tot onvoorspelbare emoties, zoals de behoefte aan straffen. Hoe loopt dat er doorheen? We zijn heel benieuwd. Daarom blijven we voortdurend in gesprek met de gebruikers en wordt Rechtwijzer permanent geupdate op basis van wat hun ervaringen ons leren.’

Ook de toegankelijkheid voor minder-geschoolden moet in de praktijk blijken. Verdonschot: ‘Online werken kan moeilijk zijn voor sommigen maar maakt het bijvoorbeeld ook mogelijk om vragen en informatie meer visueel dan talig te maken. Maar natuurlijk blijft scheiden pittig.'

De procedure is niet kosteloos. De bedoeling is een toegangsprijs te vragen van ergens tussen de 50 en 100 euro, ter dekking van het onderhoud en de permanente verbetering. Daarnaast komen er vaste prijzen voor eventueel ingeschakelde bemiddeling en eindbeoordeling. Van Zeeland: 'Wij mikken niet alleen op de mensen die in aanmerking komen voor rechtsbijstand. Ook de middengroepen zitten klem als het gaat om betaalbare toegang tot het recht. Hen hopen we hiermee te helpen.' Het ontwerp en de ontwikkeling worden mede gefinancierd door de Raad voor Rechtsbijstand en het ministerie van Veiligheid en Justitie.

De Strathclyde University in Schotland sprak in een evaluatie van het huidige Rechtwijzer.nl over een 'game changer'. Het nieuwe programma zet een stap extra. En HiiL denkt al verder vooruit. Van Zeeland: ‘Als deze puzzel is gelegd, dan gaan we Rechtwijzer verder uitbreiden op andere terreinen zoals ontslag- en consumentenrecht, huurconflicten en burenruzies.’

http://www.rechtwijzer.nl/; http://www.hiil.org/news/rechtwijzer-game-changer; www.rvr.org

 

Dit artikel is 1418 keer bekeken.

Reageer

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.