Het is de Week tegen Eenzaamheid (1 t/m 8 oktober 2019). Vaak wordt eenzaamheid negatief geframed, maar eenzaamheid hoort bij het leven. ‘Het is het lot van de mens om te worstelen met zijn eenzaamheid, perfect zal het nooit zijn. Ook jongeren mogen zich best af en toe eenzaam voelen’, aldus de Vlaamse psychiater Dirk de Wachter.
Het wordt problematisch als gevoelens langdurig aanhouden, en dat is het geval bij 3 tot 10 procent van de jongeren. Langdurige eenzaamheid kan leiden tot mentale en fysieke effecten als slapeloosheid, angst, depressie, verslaving, zelfs tot hart- en vaatziekten en heeft gevolgen voor het maatschappelijk functioneren zoals uitval op school en werk. Een reden om alert te zijn op eenzaamheidsgevoelens.
Gevoelens van eenzaamheid zijn normaal
De eerste stap in het voorkomen dat jongeren vereenzamen, is duidelijk maken dat schaamte over gevoelens van eenzaamheid onterecht is, omdat gevoelens van eenzaamheid bij het leven horen. Juist als je jong bent, en je je weg naar volwassenheid zoekt, zijn er momenten dat je ervaart dat je er even helemaal alleen voor staat.
Dat is normaal. Stap twee is jongeren toerusten om met die gevoelens van eenzaamheid om te gaan. Dat kan door ze te trainen in het omgaan met onzekerheden en teleurstellingen, het leggen en onderhouden van contacten, en het vergroten van zelfvertrouwen. In feite heb je het dan over levensvaardigheden, waarvoor op scholen meer aandacht mag zijn. Een uur wiskunde, Nederlands en economie minder, en een paar uur meer aandacht voor vaardigheden waar je de rest van je sociale leven profijt van hebt.
Alleen ontmoeting stimuleren helpt niet
Voor de groep jongeren die zich langdurig eenzaam voelt en vereenzaamd is, is ondersteuning op maat nodig. Mentoren, maatschappelijk werkers of andere mensen die jongeren in deze groep willen ondersteunen, moeten, in hun enthousiasme om te helpen, voorzichtig zijn om jongeren naar een sociale activiteit te leiden.
We weten uit onderzoek bij vereenzaamde volwassenen dat alleen ontmoeting stimuleren hen meestal niet helpt, omdat de onderliggende problemen zoals beperkte sociale vaardigheden of negatieve denkpatronen daarmee niet aangepakt worden.
Vereenzaming voorkomen gaat over het aanleren van vaardigheden, maar het is niet slechts een persoonlijk probleem. Ook als samenleving moeten we omgaan met eenzaamheid. Het gaat ons niet om meer geld voor de aanpak van eenzaamheid, of het bevorderen van ‘sociale gezondheid’, maar om alertheid en aandacht. Van ouders en opvoeders tot vrienden, collega’s, mentoren op school en de huisarts.
Eenzaamheid hoort bij het leven
Zijn we er alert op dat slechte schoolprestaties, slecht slapen, vermoeidheid, stress of depressieve klachten signalen kunnen zijn dat iemand, of wijzelf, niet voldoende aansluiting met anderen kan vinden? En hebben we dan ook het lef om dat, van mens tot mens, bespreekbaar te maken?
Eenzaamheid hoort nu eenmaal bij het leven, het zal er altijd zijn, net zoals verdriet. We kunnen er daarom maar beter goed op voorbereid zijn. De beste manier om vereenzaming te voorkomen is te leren omgaan met gevoelens van eenzaamheid.
Susan de Vries, Claire Blom, Hans Alderliesten en Jan Willem van de Maat zijn werkzaam bij kennisinstituut Movisie.
Over de aanpak van eenzaamheid heeft Movisie een Wat Werkt-dossier gemaakt: ‘Wat werkt bij eenzaamheid’
Foto: Daniël Ringwald (Flickr Creative Commons)