COLUMN Ik ben dankbaar en ik ben boos

Dankbaarheid zou wel eens de motor voor verandering kunnen zijn, schrijft Sebastian Abdallah. Alleen en voortdurend boos zijn, brandt je op.

Op 17 mei 2022 was ik bij de Landelijke Dag van het Kinder- en Jongerenwerk. Pedagoog Micha de Winter gaf een keynote, waarin hij reflecteerde op jongeren en jongerenwerkers, en hoe ze de coronaperiode doorkwamen. Hij behandelde misconcepties over hoe het met jongeren gaat. ‘We praten ze de grond in.’ Een positievere houding kan veel goed doen. Toch sloot hij af met het statement: ‘Soms mogen we best boos zijn.’ Hij doelde daarmee op het onrecht dat jongeren wordt aangedaan.

Later zat ik in een workshop over dankbaarheid, gegeven door Erasmus Sync lab en YoungXperts. Wetenschappers lieten zien dat dankbaar zijn en dankbaarheid delen goed is voor ons. Het maakt stofjes aan die ons gelukkiger en sterker maken. We deden oefeningen en het werkte echt. Een fijne bijeenkomst waarin we glimlachten, snel open en eerlijk met elkaar werden, en ons goed voelden. In een van de oefeningen stuurde ik mijn vrouw een videoberichtje en fleurde haar dag ook op.

Moeilijkheden overwinnen

Bobby McFerrin werd in 1988 wereldberoemd met Don’t worry be happy. Een lied over een innerlijke gesteldheid die allerlei moeilijkheden kan overwinnen. In every life we have some trouble. But when you worry you make it double.

Een jaar later nam Chuck D van Public Enemy daar geen genoegen mee. Met eveneens een wereldhit Fight the power (de titel zegt al veel over een ander wereldbeeld dan het vorige nummer) reageerde hij: Don't worry be happy was a number one jam. Damn if I say it you can slap me right here.’ Als niemand zich zorgen maakt en iedereen blij is, protesteert niemand meer, aldus Chuck D. Decennia later is de een nog steeds dankbaar en de ander nog steeds boos. Voor beide valt wat te zeggen.

McFerrins boodschap is niet per se een lichtzinnige vlucht van de realiteit. The landlord say your rent is late. He may have to litigate. Don’t worry, be happy. Dit is geen licht onderwerp. Het gaat om het verliezen van je huis. Als je dwars door ellende heen kunt vasthouden aan hoop en blijdschap, geeft dat kracht. Dat zullen mensen die dat lukt, beamen. Maar dankbaarheid hoeft boosheid niet uit te sluiten.

Nadruk op business

Er is nogal wat om boos over te zijn. Ewald Engelen legt uit hoe de Europese Centrale Bank de huizen‘markt’ helpt verslinden. Vrijwel niemand heeft nog corona, maar langzaam komt al het andere leed van die periode nu aan het licht. De Russische moordmachine tiert aan onze grenzen. En onze leiders, ze glimlachen. Business as usual. Met een nadruk op business.

Kiem van de toekomst zit in wat we vandaag doen. Als we het niet doen, komt die toekomst niet

Wat moeten we, gezien dit alles, met dankbaarheid? Het zou wel eens de motor voor verandering kunnen zijn. Alleen en voortdurend boos zijn, brandt je op. Voor Chuck D en Public Enemy-collega Flavor Flav is boos zijn een kracht. Maar Chuck D is ook een krachtige prediker, die inspireert als hij onrecht blootlegt. Hem op een podium horen roepen wat je stiekem denkt, heeft iets bevrijdends. En Flavor Flav is bovenal een feestbeest die houdt van gek doen, uitbundig zijn, en de boel aan het dansen krijgt. Public Enemy gaat over veel meer dan boos zijn.

Bemoediging en aanmoediging

Universitair hoofddocent Erika Summers-Effler onderzocht vrijwilligers in bewegingen met ‘hopeloze’ doelen zoals het afschaffen van de doodstraf en het zorgen voor daklozen en verslaafden die keer op keer een potje maken van hun leven. Wat houdt hen gemotiveerd?

Lang niet alleen een abstract geloof in hun streven. Het is samen in een energiegevende dynamiek komen van bemoediging en aanmoediging. Niet: waar doe je het allemaal voor? Maar: wat gaan we vandaag doen? Aandacht en zorg voor elkaar, voor kwaliteit van samenzijn, maakt dat je niet leeft in het ‘gif’ van voortdurende boosheid. Tegelijkertijd, in de woorden van de filosoof Jiddu Krishnamurti: ‘Het is geen blijk van gezondheid om ons goed aan te passen aan een in en in zieke samenleving.’

Dankbaarheid gaat diep

Ik koester de waarde en kwaliteit van relaties. In mijn leven, op mijn werk. Ik heb mede daardoor iets van grote waarde uit te dragen aan mijn bredere omgeving. Daar ben ik dankbaar voor. Mijn dankbaarheid is geen berusting in de status quo. Het is een voortdurende herinnering dat het mooier en beter kan. Dat is geen onbestemd punt in een mogelijke toekomst. De kiem van de toekomst zit in wat we vandaag doen. En als we het niet doen, komt die toekomst er niet.

Dankbaarheid gaat diep. Het brengt ons in contact met onze kostbaarste, dierbaarste ervaringen. Ze maken het leven de moeite waard. Daarmee is het een motor om die kostbaarheid en dierbaarheid te koesteren en te vermenigvuldigen. We mogen boos zijn als te veel of te machtige mensen het kostbare menszijn met voeten treden.

Mijn dankbaarheid is mijn motor. Mijn boosheid, soms is het een rem. Als ik iets echt niet vind kunnen. Soms is het de versnellingspook als ik gas moet geven, ergens doorheen moet breken. Beide omdat het leven het leven waard is. Ik ben dankbaar en ik ben boos.

Sebastian Abdallah is programmacoördinator ‘Maatschappelijke participatie in de grote stad’ voor het Centre of Expertise Urban Education bij de Hogeschool van Amsterdam. Hij doceert bij Sociaal Werk en Culturele en Maatschappelijke Vorming en is zelfstandig trainer en adviseur.