Investeer in paleizen voor gewone mensen

Bewoners van kwetsbare wijken hebben behoefte aan toegankelijke buurtvoorzieningen. Mits bemenst met kundige professionals vormen ze paleizen waar ‘gewone mensen’ meer aan hebben dan aan iconische bouwwerken ontsproten aan het brein van befaamde architecten.

De corona-crisis heeft de kwetsbaarste gebieden in ons land scherp op het netvlies gezet. Teveel mensen lijden onder groeiende ongelijkheid, zijn afhankelijk van een uitkering en hebben een moeizaam, eenzaam en perspectief-arm bestaan.

Rotterdamse aanpak kan beter

Vijftien burgemeesters van grote en middelgrote steden deden deze zomer een urgente oproep aan het Rijk. Investeer in de kwetsbare gebieden! Ze wezen op het Nationaal Programma Rotterdam-Zuid dat inzet op duurzame verandering en een reikwijdte heeft van twintig jaar. Zo moet het inderdaad, maar de Rotterdamse receptuur kan en moet worden versterkt.

De Amerikaanse socioloog Eric Klinenberg wijst er in zijn recente boek Palaces for the people op wat beter kan. De titel is ontleend aan de meer dan 2 duizend bibliotheken die zakenman en filantroop Andrew Carnegie in en buiten de Verenigde Staten (VS) eind negentiende en begin twintigste eeuw mogelijk heeft gemaakt.

De bibliotheek is Klinenbergs favoriete publieke voorziening. Meeslepend schrijft hij over het belang van een morsig bibliotheekfiliaal in een arme wijk van Brooklyn voor oudere buurtbewoners, kinderen, ja eigenlijk voor iedereen. Maar het gaat hem niet alleen om bibliotheekfilialen, maar ook om andere publieke voorzieningen die deel uitmaken van de sociale infrastructuur: parken, pleinen, buurtmoestuinen, zwembaden, schoolcampussen, kerkgebouwen, markten en winkels.

Waar zijn de toegankelijke wijkvoorzieningen?

De hoeveelheid gevarieerde en toegankelijke voorzieningen is bepalend voor het onderling contact tussen mensen, en voor de kwaliteit van leven, onderlinge zorg, bewustwording, acceptatie, vertrouwen en veerkracht van een gebied. Bij een extreme hittegolf in Chicago bleek de aanwezigheid van sociale infrastructuur van groot belang voor de kans op overleven en herstel, niet het hulpaanbod van de overheid. Het recht op ‘publieke plekken’ is voor arme bewoners letterlijk van levensbelang, aldus Klinenberg.

In het Nationaal Programma Rotterdam Zuid (NPRZ) is tot op zekere hoogte aandacht voor de sociale infrastructuur. Het programma draait om cruciale zaken als onderwijs (verlengde schooldag), schuldhulpverlening, outreachend jongerenwerk en allerlei uitnodigingen tot burgerinzet. Voor echte aandacht voor accommodaties en ontmoetingsplaatsen moeten we echter buiten het programma kijken.

Architectonische parels

En dan zien we in dit stadsdeel het ene na het andere iconische gebouw verrijzen: een theater annex bibliotheek, een zwembad, een landverhuizersmuseum in de maak, een voetbaltempel van sterarchitect Rem Koolhaas. Ook de Erasmus Universiteit  heeft zijn komst aangekondigd met een toeristen trekkende architectonische magneet.

Maar gaan deze architectonische parels bewoners uit de armoede-pockets van Rotterdam Zuid aantrekken, mensen wier actieradius vaak niet verder gaat dan één of twee metrohaltes?

Waar zijn de kleinschalige, fysiek en financieel bereikbare voorzieningen waaraan in deze wijken schreeuwend behoefte is en die ook in het weekeinde open zijn? En vooral waar zijn de sociaal werkers die met verschillende groepen weten om te gaan en goede programma’s kunnen samenstellen? Klinenberg laat zien dat zij in staat zijn van een morsig gebouw een ‘paleis voor gewone mensen’ te maken.

We bepleiten een NPRZ-plus: een aanpak van de lange adem waarin afstand wordt genomen van de dolgedraaide projectencarrousel. Om meer verbinding en grotere gelijkheid te realiseren, moeten we blijven investeren in onderwijs, banen, jongeren, schuldsanering en burgerkracht. En in sociale infrastructuur dichtbij huis, bemenst met kundige professionals.

Radboud Engbersen is expert Sociaal Domein bij Movisie, Lou Repetur is er programmaleider Sociale Basis. Lex Veldboer is lector Stedelijk Sociaal Werken aan de Hogeschool van Amsterdam. Marja Jager-Vreugdenhil is lector Samenlevingsvraagstukken aan Hogeschool Viaa in Zwolle.

 

Foto: Pixabay via Pexels