Met succesvolle vrouwen hebben we in Nederland nog steeds niet veel op

In Nederland gelden nog steeds traditionele normen in de verhoudingen binnen een relatie. De man zien we als kostwinner met de betere baan, de vrouw als warme verzorger die haar man niet hoort te overklassen.

Achter elke succesvolle man staat een sterke vrouw, zo luidt een Nederlands gezegde. Maar wie staat er eigenlijk achter een succesvolle vrouw? Succesvolle mannen hebben vaak een partner thuis die voor de kinderen en het huishouden zorgt. Maar succesvolle vrouwen zijn vaak samen met nóg succesvollere mannen. Hoe kan dat?

Dit heeft te maken met de traditionele normen en verwachtingen die we anno 2020 nog steeds hebben van mannen en vrouwen. Van mannen verwachten we overwicht en daadkracht, van vrouwen verwachten we warmte en verzorging. Deze normen blijken ook te gelden voor rollen binnen heteroseksuele relaties: de man zien we als kostwinner met de betere baan, de vrouw als warme verzorger die haar man niet in maatschappelijke status overtreft.

Uit onderzoek van onszelf en anderen blijkt dat deze traditionele verwachtingen het met name moeilijk maken voor mannen en vrouwen in een relatie waarin de vrouw een betere en succesvollere baan heeft dan haar partner. Deze relaties lopen op drie manieren gevaar.

1. Twee carrières op één kussen, daar slaapt de duivel tussen

Ten eerste zijn sociale normen rondom gender zoals het woord al zegt normatief. Het is niet alleen onverwachts als een vrouw meer verdient of een betere baan heeft dan haar man, maar we keuren het, bewust of onbewust, zelfs af.

In een recent experiment lieten we mensen uit Nederland en de VS een fictief stel beoordelen: Ryan en Anna. In de ene conditie vertelden we deelnemers dat Ryan een succesvollere loopbaan had dan Anna, terwijl we in de andere conditie vertelden dat Anna een succesvollere loopbaan had dan Ryan. Vervolgens vroegen we de deelnemers wat ze vonden van de relatie tussen Anna en Ryan.

Wat bleek: mensen die dachten dat Anna een succesvollere baan had dan Ryan, dachten ook dat Anna degene was die de broek aanhad. Ze vonden Anna weinig sympathiek en Ryan nogal een watje, voor wie ze weinig respect hadden. Veel positievere uitkomsten waren er wanneer deelnemers dachten dat Ryan degene was met de belangrijke baan. Bovendien verwachtten mensen dat de relatie van de traditionele Anna stabieler en idealer was dan die van Anna die succesvoller was dan haar partner.

Dit onderzoek toont dat we nogal negatieve verwachtingen hebben van heteroseksuele relaties waarin de vrouw haar partner heeft overtroffen in carrièresucces. Zo’n relatie gaat in tegen wat we (onbewust) normaal en wenselijk vinden. Mogelijk zullen succesvolle vrouwen en hun minder succesvolle mannen dus vaak negatieve reacties uit hun omgeving krijgen.

2. Succesvolle vrouwen voelen zich schuldig naar hun minder succesvolle partner

De negatieve verwachtingen van anderen leggen ook extra druk op de relatie van succesvolle vrouwen en hun partners. Uit ons onderzoek blijkt namelijk dat stellen waarin de vrouw succesvoller is dan haar partner hun relatie een lager rapportcijfer geven dan stellen waarin de man de belangrijkste baan heeft. Ook ervaren succesvolle vrouwen en hun partners meer tijdsdruk en negatieve emoties dan mannen en vrouwen in ‘traditionele’ relaties.

Hoe gaan succesvolle vrouwen om met deze extra spanningen in hun relatie?

Ons onderzoek toont dat vrouwen die hun partner loopbaan-technisch gezien overschaduwen zich niet prettig voelen over hun succes. In een dagboekstudie waarin we ruim 100 succesvolle en minder succesvolle vrouwen acht dagen volgden, zagen we dat sommige van de succesvolle vrouwen zich schuldig voelden tegenover hun partner. Andere vrouwen die succesvoller zijn dan hun partner rapporteerden dat ze erover dachten minder te gaan werken en meer thuis te zijn. Deze patronen zagen we niet bij vrouwen wier partner de betere baan had.

3. Vooral in traditionele landen (zoals Nederland) zetten sociale normen de relatie van succesvolle vrouwen onder druk

Tenslotte blijkt de omgeving waarin mensen leven te bepalen hoe moeilijk het is om een relatie hebben waarbij de vrouw succesvoller is dan de man. Zo toont onderzoek dat we deden in negen Europese landen dat de relatietevredenheid van succesvolle vrouwen en hun minder succesvolle partners nogal verschilt per land. In sommige landen geven deze vrouwen en hun partners hun relatie duidelijk een lager cijfer dan stellen waarbij de man de meest succesvolle loopbaan heeft, terwijl in andere landen de rapportcijfers vrijwel identiek zijn.

Hoe is dit te verklaren? Niet-traditionele stellen geven hun relatie een lager rapportcijfer dan traditionele stellen in landen waar de inwoners sterkere stereotypen over mannen en vrouwen hebben en waar veel meer mannen dan vrouwen belangrijke, hogere functies in de maatschappij bekleden (zoals Nederland en Duitsland). In landen waar de inwoners meer egalitaire verwachtingen hebben over mannen en vrouwen en waar meer gendergelijkheid is op de arbeidsmarkt (zoals Zweden, Finland, Spanje en het VK) geven stellen hun relatie vergelijkbare rapportcijfers.

Dus: wie staat er achter een succesvolle vrouw?

Ons onderzoek toont dat we achter een succesvolle vrouw staan zolang zij haar partner niet voorbijstreeft. Maar als zij tegen onze tradities in gaat en succesvoller is dan haar man, dan wordt het een ander verhaal. Dan vinden we haar man een sufferd en voorzien we dat hun relatie zal stranden. Zelf zal ze haar relatie als minder stabiel ervaren, proberen haar succes te compenseren en zich schuldig voelen ten opzichte van haar partner. Wanneer Nederland zo egalitair wordt dat we niet-traditionele relaties accepteren en omarmen, pas dan staan we werkelijk achter succesvolle vrouwen.

Melissa Vink is postdoctoraal onderzoeker aan de Universiteit Utrecht en verbonden aan SCOOP. Belle Derks is hoogleraar sociale en organisatiepsychologie aan de Universiteit Utrecht en tevens verbonden aan SCOOP.

 

Foto: Write From Karen (Flickr Creative Commons)

Dit artikel is 5177 keer bekeken.

Reacties op dit artikel (5)

  1. Als vrouw en ondernemer heb ik al heel wat opmerkingen gehoord over hoe mannen mij zagen. In mijn jonge jeugd was dat: Je kunt beter leren hoe je een huishouden moet runnen voor als je later groot bent. Mijn broer hoefde geen huishouden te doen. In mijn puberteit zei men dat mijn zelfstandigheid een vorm was van antisociaal zijn. In mijn adolescentie zei men: Jij wordt later een fijne moeder en huisvrouw dat zien we nu al aan je. En zelfs toen ik ondernemer was werd daar eigenlijk neerbuigend en ontkennend op gereageerd op allerlei manieren die mogelijk waren. Je zal wel niet zo veel verdienen en het zwaar hebben? Of vragen aan mijn partner of ik thuis ook zo onbehulpzaam was wanneer ik geen orders opnam van een willekeurige man. Zelfstandigheid en zelfredzaamheid leek menig man een gruwel te vinden en menig mens ging er simpelweg vanuit dat ik niet zo slim kon zijn. Toen ik een baan had waarin ik echt iets van de grond kreeg, kreeg de werkgever het ineens benauwd en ging me intimideren en vragen stellen of ik hem wel als zijn baas beschouwde. (Ik zag hem als mijn werkgever die me deze opdracht had gegeven, en heb deze opmerkingen dan ook nooit begrepen). Toen ik een oud leraar tegen kwam in de supermarkt was deze nieuwsgierig wat er van me terecht was gekomen, hij had altijd al voorspelt dat ik met vier kinderen zou eindigen omdat ik daar zo goed mee was. Ik vertelde hem dat ik ondernemer was en hij viel stijl achterover, alsof hij teleurgesteld was. En hele stoeten vrouwen die ik niet ken vinden het normaal om me te ondervragen over wanneer dan die kinderen komen. Mijn partner steunt me echter wel altijd en overal en heeft dat ook altijd gedaan. En nee ik ben geen ‘haai’ en hij delft echt niet het ‘onderspit’. We denken namelijk niet in wie het baasje is maar zien elkaar als gelijkwaardig, aanvullend en ondersteunend aan elkaar.

  2. Al bijna 25 jaar actief voor de SP en daarmee ging ik net als mijn vader de politiek in. Maar mijn moeder heeft daar toch niets mee. En welke successen er ook zijn behaald, het doet haar niet zo veel. Toch hebben we ook voor volgend jaar weer een landelijke campagne om vooral vrouwen duidelijk te maken, dat diversiteit als het gaat om leiderschap, meer dan gewenst is. Ooit was ik als bestuurslid de eerste vrouw in “mijn” eigen SP afdeling, maar die tijden zijn wel voorbij.

    En nu is er al veel meer ruimte voor vrouwen om zelfs wereldwijd het hoogste ambt in te nemen en je land en volk te vertegenwoordigen. Toch is er nog een lange weg te gaan, voordat het vrouwelijk leiderschap net zo logisch is als hoe het nu gebeurt. In de nieuwe regering van de Verenigde Staten komt een vrouwelijke minister van native origine in de regering, dus ja het kan en ja we gaan ervoor! En de SP heeft nu een vrouwelijke politiek leidster en een vrouw als voorzitter. Dus ook voor volgend jaar, steunen we de campagne voor meer vrouwen op verkiesbare plaatsen bij alle partijen, daar is nog veel te verbeteren. Dus stem op een vrouw bij geschikte kennis en ervaring.

  3. Werkende vrouwen zijn in Nederland nog steeds geen luxe probleem. Tweeverdieners zijn nodig om de (te hoge?) hypotheek op het huis te kunnen aflossen en om andere hoge financiële lasten te kunnen betalen. Veel vrouwen die bij Jumbo of Zeeman moeten werken komen niet toe aan een geweldig loopbaan perspectief. Het geopperde probleem van ‘succesvolle vrouwen’ is in feite een elitair probleem voor mensen met een hogere opleiding en een goed inkomen.

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.