Een bijzonder product van een bijzondere adviesraad, zo kun je de ‘Zorgagenda van voor een gezonde samenleving’ van de Raad voor de Volksgezondheid en Samenleving (RVS) wel typeren. Immers, wie een advies verwacht over stijgende zorgkosten, concentratie van ziekenhuizen, de prijzen van geneesmiddelen of de druk op de eerste lijn – toch razend actuele kwesties – komt bedrogen uit. De Zorgagenda van de RVS gaat over vertrouwen en leren en diversiteit en kwetsbaarheid en solidariteit.
Niet alleen de inhoud, ook de totstandkoming was bijzonder. Leden en medewerkers van de RvS trokken het land in, bezochten zorgverleners en patiënten op locatie en organiseerden publieksbijeenkomsten. Daarnaast was er via de site www.zorgagenda.nl een raadpleging waaraan maar liefst 17.000 cliënten, mantelzorgers, vrijwilligers, zorg en hulpverleners, bestuurders en gemeenteambtenaren meededen.
Die bijzondere aanpak hanteerde de RVS uit volle overtuiging. ‘De Zorgagenda is bewust geen instrumentele agenda van A naar Beter geworden. Onze keuze voor een open agenda waar de vraag en niet het antwoord voorop staat, weerspiegelt de noodzaak om het beleid op het gebied van volksgezondheid in samenspraak met anderen – de samenleving – tot stand te brengen.’ (p48). De agenda bevat met opzet ‘geen quick fixes voor de taaie vraagstukken’ (p51) En dat er actief naar de mening van vele betrokkenen is gevraagd, is ook al opzet: ‘Raadpleging is niet louter instrument, maar een werkwijze die past bij een visie op een gezonde samenleving.’ (p55)
De Zorgagenda mag dan meer vragen dan antwoorden bevatten, inhoudsloos is ze niet. De raad hanteert bij het ontwikkelen van de agenda drie uitgangspunten: investeren in onderling vertrouwen, meer aandacht voor de verschillen tussen mensen en inzetten op blijvende solidariteit. Op basis daarvan formuleert ze zes zogeheten ‘kernopgaven’: (1) verantwoording in dienst van verantwoordelijkheid, (2) investeren in een gezonde samenleving, (3) diversiteit in dienstverlening, (4) ruimte voor kwaliteit van leven, (5) toegangsdrempels op maat en (6) participeren naar eigen maatstaven. Die nog tamelijk algemene kernopgaven blijken best concreet te maken. Over de zesde kernopgave stelt de raad bijvoorbeeld dat mensen altijd participeren vanuit eigen waarden en mogelijkheden. ‘Als moreel appel van bovenaf zal “de participatiesamenleving” daarom hoe dan ook falen’ (p42). Andersom betekent die erkenning van eigen maatstaven dat nieuwe solidariteitsverbanden tussen burgers meer gewaardeerd moeten worden, ook als dat gevolgen heeft voor de mate waarin de overheid aan het roer staat van de organisatie van zorg en hulp in Nederland.
Aan de eigenlijke Zorgagenda koppelt de RVS het essay ‘Gezien en gehoord’, waarin hij de inbreng van die 17.000 meedenkers analyseert. Met name daar lijkt de zorgagenda soms wel wat ver af te staan van de rauwe werkelijkheid in de zorg. Zo onderschrijft de raad de behoefte van veel zorgverleners om maatwerk te leveren. Dat vergt, zo beseft de raad, professionele en bestuurlijke competenties. ‘Om die competenties te onderhouden en te voeden, zouden moreel beraad en intervisie geen uitzonderingen moeten zijn, maar regel. In het bieden van tijd en ruimte hiervoor spelen financiers een belangrijke rol.’(p63) Dat klinkt lekker, ware het niet dat die financiers in hun streven naar kortetermijnefficiency de ruimte voor intervisie de afgelopen jaren juist hard hebben afgeknepen.
De Zorgagenda is een bijzonder product van een bijzondere raad, die daarmee en passant een eerste invulling geeft voor het ‘sociaal contract’ waar SCP-directeur Kim Putters voor pleit.
‘De zorgagenda voor een gezonde samenleving’ is te downloaden van www.zorgagenda.nl en www.raadRVS.nl