We verdiepten ons in het concept ‘third places’ in Amsterdam en Berlijn. Third places zijn plekken – buiten de first place van thuis of de second place van het werk - waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en zijn een ‘home away from home’. Het openbare leven speelt zich er af, normen worden er bepaald, en nieuwe ideeën komen hier op. Third places zijn in mijn ogen de spil van de stad. Maar hoe creëer je zo’n third place, zo’n plek die zo onmisbaar is voor de gemeenschapsvorming?
Na veel verschillende plekken te hebben bezocht, komen we een paar keer bij elkaar voor reflectie. We praten bijvoorbeeld over de rol van de ‘host’, de gastheer of -vrouw van een plek. Hoe belangrijk is die voor het creëren van een veilige, fijne sfeer? Volgens Evert Verhagen (was projectmanager van onder andere het Westergasterrein), is een gastheer of –vrouw een van de belangrijkste zaken voor het creëren van een third place. Zo iemand geeft namelijk het gevoel dat er een verantwoordelijke is voor de plek, een persoon waar mensen naar toe kunnen komen met vragen of klachten.
Of wordt een plek toch meer gevormd door de ‘regulars’, de mensen die er vaak komen? Een voorbeeld hiervan is in mijn ogen het Tempelhoferfeld, het oude vliegveld in Berlijn dat nu wordt gebruikt als park. Deze plek heeft niet echt een aanwijsbare host, maar de sfeer van een third place wordt gecreëerd door de mensen die er komen. Na een referendum door de gemeente, waarbij mensen konden stemmen over de toekomst van het Tepelhoferfeld, blijkt dat de inwoners van Berlijn het park graag willen behouden en dat ze niet willen dat er gebouwen en woningen worden neergezet. Blijkbaar heeft de plek een bijzondere betekenis in het leven van veel inwoners van Berlijn.
Een andere vraag is hoe je mensen betrekt bij een plek. Hoe creëer je een gevoel van eigenaarschap? Holzmarkt in Berlijn, een park/theater/club/restaurant/hotel in aanbouw, doet dit in mijn ogen heel goed. Degenen die ons rondleiden maken duidelijk dat Holzmarkt nooit af is. Door dat te zeggen en dat uit te stralen, zeggen de hosts eigenlijk dat Holzmarkt een open einde heeft, open staat voor veranderingen, open staat voor input van de omgeving.
En last but not least: hoe zorg je er voor dat mensen niet worden buitengesloten, dat een plek open is voor iedereen, voor alle lagen van de samenleving? Dit is geen gemakkelijke taak, hebben we gemerkt bij bijna alle plekken die we hebben bezocht. Een voorbeeld van een plek die hier zijn missie van heeft gemaakt is de Tolhuistuin in Amsterdam-Noord. Chris Keulemans, artistiek directeur van de Tolhuistuin, doet heel erg zijn best om alle verschillende culturen die in Amsterdam-Noord te vinden zijn binnen te krijgen, door middel van een zeer gevarieerd programma.
Maar voelt de Turkse moeder uit de buurt zich wel op haar gemak bij een student die met zijn Macbook in het restaurant komt werken (en andersom)? Mensen verbinden is één van de belangrijke pijlers van CMV, maar hoe zorg je er voor dat mensen zich op hun gemak voelen met mensen die niet op elkaar lijken, niet dezelfde achtergrond hebben? Het vernieuwende aan de aanpak van Chris Keulemans is dat hij grotendeels mensen uit de buurt in de Tolhuistuin laat werken. Ook praat hij veel met mensen uit de buurt en is de programmering deels een samenwerking met buurtbewoners.
Is dit een stap in de goede richting? Het geeft in ieder geval aan dat Chris Keulemans mensen serieus neemt. Dit vormt voor mij een heel goed voorbeeld. Hij zet namelijk niet zijn eigen ideeën en het aanbod centraal, maar kijkt meer naar wat mensen nodig hebben.
Kijk voor meer informatie over het project op: http://experiencethecityblog.wordpress.com/