Vorig jaar was ik een aantal maanden in Medellín om te werken voor Stichting Straatkinderen Medellín. Met een groep studenten ging ik maandelijks naar de sloppenwijk Niquitao. We bereidden eten voor de bewoners en speelden er met de kinderen; die in kleurrijke traditionele kleding, op blote voeten op me af renden, in m’n armen sprongen en niet meer los lieten.
Twee bevolkingsgroepen dicht op elkaar
Colombia heeft door de burgeroorlog tussen regering en guerrillabeweging Farc zes miljoen ontheemden [1] en in Medellín wonen ze in Niquitao. De wijk kent veel problemen door tweedeling en discriminatie. Twee bevolkingsgroepen wonen er dicht op elkaar. De inheemse bevolking – die zichzelf Indiginas noemt – spreekt geen Spaans, leidt een boerenbestaan en weet weinig van technologie. Dit maakt deze mensen kwetsbaar. Ze hebben veel kinderen en dat zorgt voor overlast volgens de andere, ‘Colombiaanse’ bevolkingsgroep, genaamd de Paisas: geboren en opgegroeid in Medellín en omgeving. Veel van hen zijn verslaafd aan drugs. De Indiginas kijken daarom op hen neer.
Beide bevolkingsgroepen wonen dicht op elkaar in zogenaamde Inquilinatos: een soort ’huurkazernes’ die een gebouw opdelen in kleine kamers. In elke kamer woont een familie, meestal zonder daglicht, ventilatie of privacy. Het totaal van 300 bewoners (volwassenen, kinderen, drugsverslaafden en prostituees) delen zes wc’s en vier douches. De huur bedraagt tussen de twee en zes euro per nacht en dat is veel geld voor deze bedelaars, prostituees, en koek-, snoep- en sigarettenverkopers.
Op zoek naar de kansen
Eén keer in de maand langskomen is een mooi begin maar draagt minimaal bij aan een betere toekomst. Ik wilde voor de kinderen een project opzetten wat hun toekomstperspectief vergroot. Om de bewoners beter te begrijpen ging ik met een positieve blik de wijk in om de kansen te onderzoeken. Dit was soms moeilijk gezien de armoede en problematiek in Niquitao. Een gesprek aangaan in een voor mij vreemde taal, met mensen die tanden missen of onder invloed zijn was een behoorlijke uitdaging. Ik kwam in bizarre situaties terecht. Bijvoorbeeld op een woensdagmiddag toen het hard begon te regenen. Ik schuilde onder een afdakje samen met Juan, een dakloze man. Hij wilde met me praten en bood me iets te drinken aan; medicatie verdunt met water, de goedkoopste drank die je er kunt vinden. Ook kreeg ik crack aangeboden, vriendelijk wees ik beide af.
Een andere keer liep ik door de buurt en sprong er een meisje van vier jaar in mijn armen, ik kwam haar regelmatig tegen. Haar vader zag het en sprak me aan: ‘Ik heb vier kinderen. Mijn dochtertje is gek op je. Ik heb geen baan en kan niet voor al mijn kinderen zorgen. Wil jij haar hebben?’ Vol ongeloof keek ik hem aan, ze stond er gewoon bij! Ik wist niet hoe te reageren.
Na een aantal weken kwam ik erachter dat in de relatief kleine wijk Niquitao minimaal zeventien organisaties actief zijn. Allemaal overdag en doordeweeks terwijl er in de avond juist veel kinderen op straat zijn. Ook waren er welgeteld tien verschillende projecten waarin eten werd aangeboden. Dat is niet handig. Na vele mailwisselingen heb ik de organisaties met elkaar in contact gebracht. De eerste vergadering ging voornamelijk over wat er allemaal verkeerd ging in de wijk: welke families wat voor problemen hadden en dat het allemaal geen zin heeft. Behoorlijk negatief dus.
Het lukte mij niet om hier verandering in te brengen dus vroeg ik mijn Colombiaanse collega Wilmar er de tweede vergadering bij. Ik had hem al gewaarschuwd over de negatieve sfeer. Hij kent de cultuur en had wel een idee hoe hiermee om te gaan. Eerst heeft hij de professionals een uur lang negatief laten praten. Toen begon hij te vertellen over zijn ervaringen met de wijk en liet weten dat het geen enkele zin heeft om je blik te richten op het negatieve. Kijk naar wat we voortaan anders en beter kunnen doen, was zijn boodschap. ‘Jullie werken hier allemaal al jaren in de wijk, dat is niet voor niets. Er is al veel bereikt en er moet nog veel gedaan worden. Laten we samen kijken naar hoe we dat aan kunnen pakken’ zei hij. Nu is er maandelijks een vergadering onder leiding van hem en dat verbetert de samenwerking.
Paisas en Indiginas in één voetbalteam
Ik twijfelde eraan om nog een nieuw project op te zetten. Maar in het contact met de kinderen zag ik dat ze graag voetballen. Ze spelen met een geïmproviseerde bal en doeltjes en dromen van een leven als prof. Omdat er geen sport- of recreatieprogramma werd aangeboden waar de Indiginas en Paisas samen aan mee kunnen doen, begon ik een voetbalproject in de avonduren. Kinderen samen in één team, gezamenlijk één doel. Ze mochten gratis deelnemen mits ze trouw naar school zouden gaan en elk kwartaal hun rapport lieten zien. Dit stimuleert hen om naar school te gaan en dat vergroot de kans op een betere toekomst, omdat de kinderen daardoor minder snel in de voetsporen van hun bedelende en drug-dealende ouders treden. Bovendien verbetert sport het sociaal kapitaal van kinderen (Coalter, 2007 & Stevenson en Nixon 1972). Het zorgt ervoor dat ze leren samenwerken en meer zelfvertrouwen krijgen. Zo kan voetbal bijdragen aan een betere toekomst.
De eerste pilottraining ging heel goed, er waren wel dertig kinderen. De tweede training waren er een paar opstootjes, de Indiginas en Paisas wilden niet samen trainen, ze gooiden zelfs met stenen naar elkaar! Ik had geen idee hoe ik hier mee om moest gaan. Maar toen ik duidelijk maakte dat hun wens om in gescheiden teams te spelen niet opgevolgd zou worden, werd het langzaam minder.
Drie maanden geleden nam ik afscheid. Het voetbalproject draait nu zo goed dat Stichting Straatkinderen Medellín doorgaat na de pilot. Nog dagelijks denk ik terug aan de kinderen in Niquitao. Ik hoop dat ik heb bijgedragen aan een betere toekomst.
Sabine Bouwmeester
Bronnen:
- Onbekend. (17 december 2015) IDP data: IDMC, USCR, Refugee data: UNHCR, UNRWA, Geraadpleegd op 15 september 2015
- Verweel, P. (2007) Respect in en door sport. Amsterdam : SWP
- Coalter, F. (2007) A wider social role for sport: Who’s keeping the score? London: Routledge.
- Stevenson, C. and Nixon, J. (1972) 5 different social functions of sports.
Eindnoot:
UNHCR Internally Displaced People, na Syrië staat Colombia op de tweede plaats van de meeste ontheemden mensen maar liefst zes miljoen ontheemden.
Afbeeldingsbron: Stichting Straatkinderen Medellín