‘Couchsurfen’, het logeren op de bank bij bijna of volslagen onbekenden, is populair bij jongeren die op een zo laag mogelijk budget zo veel mogelijk van de wereld willen zien. Via internet worden ‘reviews’ gedeeld over logeeradres en logé, zodat je ongeveer weet wie je in huis haalt.
Wesley (niet zijn echte naam), was een heel ander soort couchsurfer en voor hem was de lol er inmiddels vanaf. Jarenlang zwierf hij van het ene naar het andere logeeradres. Een tijdje sliep hij op een matras op de grond bij zijn bejaarde stiefvader. Soms op de bank bij een vriend of een vage bekende. Of bij een volslagen vreemde die hij in de kroeg was tegengekomen. Niet dat hij zo graag bij anderen over de vloer kwam, of wat van de wereld wilde zien, maar omdat hij geen inkomen had. Niets. Nada. Omdat het hem steeds niet lukte een betaalde baan te vinden of zelfs maar een uitkering aan te vragen. Een heel bataljon aan professionele hulpverleners had zich in de afgelopen jaren al over hem ontfermd. Bevlogen hulpverleners met een overvolle agenda, die Wesley keurig één keer per week op kantoor ontvingen. Die hem keer op keer verwezen naar de juiste instantie om een uitkering aan te vragen en hem geduldig uitlegden welke procedures hij moest volgen.
Mensen met laag IQ dreigen te verdwalen in digitale wereld
Maar als Wesley zich dan aan het juiste loket meldde, ging het steeds weer mis. Hij raakte geïrriteerd door het lange wachten en door de vragen en formulieren die hij niet begreep. Als hij het gevoel kreeg dat hij niet serieus werd genomen werd hij boos, soms heel erg boos. Om direct door de beveiliging op straat te worden gezet. Pas dit jaar, op zijn 39e, werd formeel vastgesteld dat Wesley een lichte verstandelijke beperking heeft. Hij heeft een IQ van ongeveer 70. Mensen met zo’n IQ zijn niet zwaar gehandicapt en zijn redelijk zelfredzaam als het gaat om eenvoudige dagelijkse handelingen. Nieuwe vaardigheden leren lukt wel, maar gaat heel erg langzaam. De aandachtsspanne is erg kort en abstracte informatie wordt nauwelijks opgeslagen. Gedragsproblemen komen vaak voor onder zwakbegaafden en ook bij Wesley. Met deze diagnose viel alles eindelijk op zijn plaats. Het lastige kind. De onhandelbare puber. De niet-afgemaakte middelbare school. Het meelopen met ‘verkeerde vrienden.’ De driftbuien en vechtpartijen.
Mensen met een lichte verstandelijke beperking dreigen te verdwalen in een steeds meer digitale wereld. Want wat heb je aan 20 jaar inschrijfduur voor een sociale huurwoning als het je zelf niet lukt om te reageren op het woningaanbod via Woningnet.nl? En je geen sociaal netwerk hebt dat je hiermee kan helpen?
Ook zwakbegaafden moeten we binnen de boot houden
Uiteindelijk is het goed gekomen met Wesley. Een vrijwilligersorganisatie koppelde hem aan een ‘maatje’. Die met hem de hele stad doorfietste en met hem meeging van de ene naar de andere instantie, zodat hij eindelijk weer een uitkering kreeg. Die belde met de zorgverzekering om een betalingsregeling te treffen, want hij had in al die jaren een behoorlijke schuld opgebouwd. En hem lid maakte van de bibliotheek om via de PC samen de rekeningen te betalen en te reageren op beschikbare huurwoningen via Woningnet. Zodat hij nu voor het eerst een eigen plek heeft.
Eind goed, al goed lijkt het, voor Wesley. Maar zoals Wesley zijn er meer, veel meer. Volgens schattingen van Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) gaat het om circa anderhalf miljoen mensen.
Er is sprake van een lichte verstandelijke beperking bij een IQ van 50-69. En van zwakbegaafdheid bij een IQ van 70-85. Zwakbegaafden die problemen hebben op het gebied van sociale redzaamheid worden ook tot de groep met een lichte verstandelijke beperking gerekend. Het SCP schat de groep licht verstandelijk beperkten met een IQ van 50-69 op 74.000 personen en de groep zwakbegaafden, met een IQ van 70-85, op 2,2 miljoen personen. Van deze 2,2 miljoen hebben er steeds meer, inmiddels 1,4 miljoen, problemen met sociale redzaamheid. Volgens het SCP komt dit niet zozeer door een stijging van het aantal zwakbegaafden, maar doordat de maatschappij zo complex is geworden dat steeds meer zwakbegaafden begeleiding nodig hebben om zich staande te houden. Begeleiding die niet altijd in het eigen netwerk te vinden is.
Overheidsinstellingen, bedrijven en banken proberen steeds meer diensten digitaal aan te bieden, want dat is sneller en goedkoper. En klanten zoals u en ik maken ook graag gebruik van internet en/of mobiele apps. Maar hoe zorgen wij er als bank en als samenleving voor dat mensen zoals Wesley niet buiten de boot vallen? Een hele uitdaging.