Huiselijk geweld is zelden eenvoudig te stoppen. De loyaliteit van gezinsleden naar elkaar is groot, zeker van kinderen naar ouders. Mensen zwijgen omwille van de lieve vrede of vanuit afhankelijkheid. Hulp aan slachtoffers heeft vaak geen langdurig postief effect. Zou de hulp beter werken als je veel sneller kon ingrijpen?
Netelige kwesties bij verbetering hulp
Uit ons onderzoek bleek dat wanneer er tijd zit tussen het politieoptreden tijdens de crisis en het aanbod van de hulpverlening, slachtoffers de neiging hebben de crisissituatie te bagatelliseren en hulp minder vaak accepteren (Van den Broek, 2015).
Op basis van deze uitkomst is in Noord-Nederland geprobeerd om meldingen en hulp sneller aan elkaar te koppelen, met een casemanager die de veiligheid bewaakt en de hulpverlening coördineert, met Veilig Thuis dat huiselijk geweld en kindermishandeling koppelt en bundelt en met de integrale wijkteams. Deze verbeteringen zijn goede aanzetten, maar hebben nog niet geleid tot verlaging van de opvangcijfers. Ze maken wel zichtbaar wat nog meer nodig is om de aanpak van ernstig huiselijk geweld fundamenteel te verbeteren. Daarbij zijn geen eenduidige en eenvoudige oplossingen voorhanden. Knelpunten zijn er wel. Wij noemen er zeven.
- In de crisis is de veranderbereidheid het grootst
De politie is er op de eerste plaats om dreiging weg te nemen en te zorgen voor herstel van een veilige situatie. Daarnaast is er eigenlijk onmiddellijk gerichte professionele crisishulp nodig. Als die later komt, is de deur vaak al weer dichtgeslagen. In de crisis is de bereidheid om hulp te accepteren en verandering in de situatie te wensen het grootst.
Aanbeveling: Gezamenlijk optreden van hulpverlening en politie bij meldingen ernstig huiselijk geweld.
- Crisismeldingen vragen om crisishulp
Er is nog te weinig gerichte crisishulp beschikbaar. De hulp is vaak versnipperd en beperkt in duur en omvang. Ook de wijkteams zijn hierop nog onvoldoende toegerust. Intensief casemanagement kan helpen, maar is vooral beschikbaar in noodsituaties.
Aanbeveling: Gerichtere specialistische hulp vanuit de expertise van de vrouwenopvang ter ondersteuning van de wijkteams.
- Nazorg moet
Onderzoek laat zien dat de nazorg na de (vrouwen)opvang vaak niet structureel is geregeld. Er zijn veel interventies huiselijk geweld, maar niet een beschrijft nazorg. Veelal is niet bekend welke begeleiding een gezin nodig heeft. Zeker bij verhuizing naar een andere gemeente ontstaat dikwijls een hiaat.
Aanbeveling: Structureel regelen van nazorg en monitoring van gezinsleden, met name kinderen, over een langere periode ter voorkoming van terugval.
- Altijd systeemhulp bieden
Opvang alleen, een veilige plek, is niet voldoende. Hulpverlening is onmisbaar. We weten inmddels dat hulpverlening aan één persoon zelden effectief is. Om patronen van geweld te doorbreken, moet er hulp zijn aan het hele gezin. Immers ook getuige zijn van huiselijk geweld is een vorm van mishandeling, zeker bij kinderen.
Aanbeveling: Altijd hulp aan het hele gezin aanbieden.
- Het verwerken van de trauma’s
Veel slachtoffers van huiselijk geweld kampen met trauma’s. Opgroeien met een verkeerd voorbeeld leidt vaak tot patronen die zich herhalen bij een volgende generatie. Verwerking van deze trauma’s is essentieel bij het aangaan van gezonde relaties.
Aanbeveling: Ruimte voor het verwerken van trauma’s na ernstig huiselijk geweld vraagt specialistische hulp, zoals behandeling en intensieve begeleiding, en valt buiten de eerste lijn van wijkteams.
- Huiselijk geweld is zelden het enige probleem
Vaak is er sprake van complexe problematiek: geweld uit de jeugd, psychische problematiek, werkloosheid. Werken aan weerbaarheid en verminderen van kwetsbaarheid verkleint de kans op herhaling.
Aanbeveling: Huiselijk geweld zien en analyseren in relatie tot alle levensgebieden.
- Longitudinaal onderzoek en begeleiding
We gaven al aan dat iemand die opgroeit met huiselijk geweld een groot risico loopt hier ook als volwassene mee te maken te krijgen.
Aanbeveling: Meer en langdurig onderzoek is noodzakelijk om te zien wat beschermende factoren zijn tegen huiselijk geweld.
Zo snel mogelijk hulp inzetten
Deze heikele vraagstukken en onze aanbevelingen zijn niet nieuw, maar nog uiterst relevant. Wat betekent dit nu voor de praktijk? Het betekent wat ons betreft dat professionele hulpverlening altijd zo snel mogelijk moet worden ingezet, bij de mensen thuis en direct bij een gerichte melding of acute situatie. De vrouwenopvang heeft hiervoor de expertise.
Wijkteams hebben een belangrijke signalerende taak. Praten over ‘zorgen’ met een wijkteam is dichtbij en laagdrempelig. Zodra de problemen zwaarder zijn, kan dan de vrouwenopvang in beeld komen of gespecialiseerde ambulante zorg (Janssen & Janssen, 2017). Veilig Thuis is gezien haar radarfunctie de aangewezen organisatie om erop toe te zien dat snel deskundige hulp wordt ingeschakeld.
Alice Vellinga is bestuurder van Zienn en Het Kopland, maatschappelijke opvang en vrouwenopvang in Noord-Nederland. Zij is organisatiepsycholoog en werkte in diverse functies bij de politie. Lida van de Broek is directeur van Kantharos bureau voor management van diversiteit, zij is organisatie-antropoloog.
Foto: Charles Marly (Flickr Creative Commons)