‘En heb je al een vriendje?’ Het is een vraag die menig studente op verjaardagen van belangstellende ooms en tantes te horen krijgt. ‘Al’ – alsof de klok begint te tikken: tijd voor een vaste relatie. Bij een ontkennend antwoord is de repliek meestal: ‘Ongelooflijk dat zó’n leuke meid als jij geen vriendje heeft.’ Waarschijnlijk goed bedoeld – ‘het ligt niet aan jou hoor’ – maar het ‘ongelooflijk’ slaat in feite de spijker op z’n kop. Ooms en tantes, vaders en moeder, opgegroeid tijdens de seksuele en feministische revoluties van eind jaren zestig begin jaren zeventig, hebben inderdaad waarschijnlijk geen idee van de relatievorming van hedendaagse studenten.
Kippenhok
De samenleving waarin de studentes van nu leven, is geseksualiseerd; seks is geen taboe meer. Een ander verschil met voorgaande generaties is de positie van de vrouw. Dankzij de tweede feministische golf van begin jaren zeventig is het inmiddels bijna vanzelfsprekend dat vrouwen in alle aspecten van de samenleving vertegenwoordigd zijn en dat zij over hun eigen handelen en denken gaan. Eén ding is echter onveranderd gebleven: vrouwen onderling kakelen wat af. Het lievelingsonderwerp is steevast het andere geslacht.
Waarom is dat toch? Dat was wat ik me afvroeg in mijn afstudeeronderzoek: waarom praten vriendinnengroepen over mannen? Drie maanden bezocht ik allerlei activiteiten van tien vriendinnengroepen*: etentjes, sporttrainingen, feestjes, tot en met WhatsApp-gesprekken. Deze observaties werden aangevuld met groepsinterviews over het verschil tussen een scharrel en een fuck buddy, en de subtiele regels rond beginnende relaties.
Het antwoord op de vraag waarom vriendinnen almaar over mannen praten, is omdat ze op deze manier bepalen wat wel en niet geaccepteerd is op het gebied van seks en relaties. Want hoewel de seksuele revolutie en de tweede golf feministen veel oude normen hebben doorbroken, zijn er geen breedgedragen alternatieve afspraken voor teruggekomen over hoe om te gaan met seks en relaties. Vrouwen van nu lossen de normverwarring op door uitvoerig en in detail met elkaar te onderhandelen.
Lekker
Een norm die wel is gevormd de afgelopen decennia, is dat vrouwen plezier moeten beleven aan seks. Dit plezier moet ontdekt en geleerd worden en bij dit leerproces moedigen de vriendinnen elkaar aan. Lydia van het handbalteam Dames 4 omschreef bijvoorbeeld haar relatiestatus als ‘meer seks is meer beter’. Bij een ander sportteam bespreken we tijdens de focusgroep wat ze zouden vragen aan een vriendin die net met een jongen gezoend heeft en er daarna van in de war is. Ze willen foto’s zien en willen weten of het lekker was.
Om hun vriendinnen te controleren op het hebben van een aangenaam seksleven, beschrijven de vrouwen hun sekspartners erg objectiverend. Mannen worden gezien als object, een ding, in plaats van een subject met eigen motieven en beweegredenen. Dit objectiveren doen ze door foto’s te keuren, maar ook door het geslachtsdeel van hun vriendins bedpartner uitgebreid te bespreken, zoals blijkt wanneer vriendinnen Amy hardhandig ondervragen over haar kersverse vriend Robin zijn ‘werkvoertuig’.
Lydia, uitdagend: ‘Zeg Amy, heeft Robin een goeie piemel?
Maria: ‘Oh, dat is best wel een goeie vraag.’
Noortje: ‘Ja, hoe groot is-ie?’
Amy, beschaamd: ‘Hihihi. Ja Jezus meiden!’
Noortje: ‘Je mag hem ook tekenen. […]’ [De dames hebben de traditie om geslachtsdelen van hun bedpartners uitvoerig te beschrijven en te tekenen. Er zijn plannen om deze tekeningen op te nemen in een groot ‘piemelboek’.]
Elisabeth: ‘Kom op Amy.’
Maria: ‘Is het in verhouding met de rest van zijn lichaam?’
Amy: ‘Ja. Hahhaha. […] Eh... ja, hij eh... heeft best wel een prima piemel.’
Maria: ‘Ja, hallo!’
Noortje: ‘Best wel prima?!’
Lydia: ‘Oké!’ [Er moet nu echt een grootte worden aangegeven. Lydia houdt haar handen omhoog en maakt de ruimte tussen haar handen steeds groter waarmee ze ‘zijn lengte’ aangeeft, in de hoop dat Amy ‘stop’ zegt als ze de juiste lengte aangeeft. Amy zegt geen ‘stop’, waardoor de ruimte tussen Lydia’s handen steeds groter wordt. Onderwijl roept ze: ‘Woooow!’]
Amy: ‘Weet ik veel, ik kan dat niet zo visualiseren. […]’
Elisabeth: ‘Oké. Lijkt het meer op een deodorantbus of meer op een wijnfles?’ [Iedereen lacht.]
Amy: ‘Het is zeg maar iets langer dan een gemiddelde piemel, maar niet heel veel langer dan gemiddeld.’
Noortje: ‘In verhouding met zijn lichaam, ziet het er oké uit?’
Amy: ‘Ja! Nee. Ja. Nee. Eh.’
Elisabeth: ‘Hijzelf is wel heel veel groter dan gemiddeld.’
Noortje: ‘Ja maar Amy is zelf heel erg klein dus...’
Amy: ‘Precies. Voor mij is alles groot. Haha.’
Potentieeltje
De objectiverende manier waarop de vriendinnen over mannen praten, is vooral gericht op mannen die doorgaans gekwalificeerd worden als ‘scharrel’: tijdelijke partners waarmee het contact vooral bestaat uit seks. Maar er is ook een ander soort relatie waar de studentes in deze periode van hun leven mee experimenteren: de romantische, serieuze relatie. Ze worden verliefd en willen een zekere emotionele stabiliteit. Voor de jongens die ‘potentieel relatiemateriaal’ zijn – door sommige vriendinnengroepen aangeduid als ‘potentieeltje’ – gelden andere gedragscodes dan voor jongens die meer seksuele passanten zijn. Bij de omgang met potentieeltjes is de casual sex-moraal niet gewenst. Het geeft zelfs een verkeerd signaal af, volgens de dames. Dat blijkt uit het volgende gesprek.
Interviewer: ‘Hoe goed moet je iemand kennen voordat je met iemand gaat zoenen?’ [De meisjes moeten allemaal heel hard lachen.]
Puk: ‘Het gaat eerder over het aantal wijntjes, denk ik.’
José: ‘Bij drie wijntjes telt alleen nog zijn lengte. […]’
Floor: ‘Het hangt ook wel af van welk doel je hebt. Stel je ziet echt een leuke jongen, je denkt: oké dat kan [wat worden], dan zou ik niet gelijk zoenen.’
Puk: ‘Als je zeg maar op vakantie bent en je gaat lekker uit. Dan doe je er gewoon acht op een avond. […] Maar dan ga je ook niet voor de relatie. Dus dan kun je doen wat je wilt. […]’
Sasha: ‘Maar kijk, als je vraagt van hoelang duurt het voordat je zoent met een jongen waar je potentieel een relatie mee wilt...’
Floor: ‘Ja dan is het heel anders.’
Sasha: ‘Dan... zou ik denken tweede date? Derde date?’
Floor & José: ‘Twee.’
Sasha: ‘Ja. Tweede date.’
Zo onderhandelen de dames over de normen rond seksualiteit en relaties. Wanneer mag je met iemand zoenen? Wanneer mag je exclusiviteit verwachten? Wanneer is het tijd voor het ontmoeten van de ouders? Vriendinnen helpen elkaar om te voorkomen dat er sociale en emotionele blunders worden gemaakt en zodat alle vriendinnen na een periode van zoeken en experimenteren een leuke vent vinden. En in ieder geval niet eindigen als eenzaam kattenvrouwtje.
Sterre ten Houte de Lange is redacteur bij het Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken en aanstormend talent Effectiviteit bij Movisie. Dit artikel verscheen onlangs in het nieuwe Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken.
Noot
* Dit onderzoek is specifiek gericht op vrouwen die studeren op het hbo of het wo, tussen de 17 en 28 jaar oud. De seksuele ontwikkeling en levensloop van laagopgeleide jonge vrouwen verloopt anders. Zij beginnen eerder aan seks en serieuze relaties en hebben meestal niet een periode waarin ze in studentenhuizen wonen, omdat ze tijdens hun mbo-opleiding langer bij hun ouders wonen en daarna eerder gaan samenwonen.
Foto: Jeffrey Pott (Flickr Creative Commons)