Werkgevers over inclusieve arbeidsmarkt: tussen droom en daad

Werkgevers willen wel mensen met een arbeidsbeperking in dienst nemen, maar ze doen het (nog) niet. Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en Significant APE rapporteren.

Gezien de enorme krapte op de arbeidsmarkt is het belangrijk dat werkgevers hun medewerkers weten te behouden en voorkomen dat mensen uitvallen, maar ook dat zij kansen benutten om mensen die nu geen baan hebben aan het werk te helpen. Op het moment staan nog veel mensen aan de kant, bijvoorbeeld mensen met een arbeidsbeperking die wel graag willen werken.

De grote personeelstekorten op dit moment geven de urgentie aan dat werkgevers investeren in personeel, bijvoorbeeld door voor mensen met een arbeidsbeperking passende werkplekken te creëren.

Opvattingen veranderen, gedrag niet

Het SCP bevraagt werkgevers eens in de twee jaar over hoe zij het personeelsbeleid vormgeven: wat ze belangrijk vinden, wat ze doen en waar ze knelpunten zien. Voor dit langlopende onderzoek zijn de meest recente gegevens uit 2019/’20 geanalyseerd in het onderzoek Arbeidsmarkt in kaart: werkgevers. Significant APE analyseerde deze gegevens in opdracht van het SCP.

Aandeel werkgevers dat aannemen van mensen met arbeidsbeperking prioriteit geeft, stijgt van 9 naar 17 procent

Door de jaren heen zien we in dit werkgeversonderzoek op sommige terreinen duidelijke ontwikkelingen, bijvoorbeeld als het gaat om het langer doorwerken van oudere werknemers en het faciliteren van thuiswerken. Tegelijkertijd zien we zo’n ontwikkeling niet bij het aannemen van mensen met arbeidsbeperkingen, ondanks de beleidsaandacht die hiervoor is. De opvattingen veranderen wel enigszins, maar het gedrag van werkgevers verandert nog niet mee.

Banenafspraak en Participatiewet

Veel werkgevers voelen zich verantwoordelijk om mensen met een arbeidsbeperking in dienst te nemen. Bijna vier op de tien werkgevers ervaart dit in 2020 zo en voor nog eens vier op de tien geldt dit enigszins. Het aandeel werkgevers dat het niet als hun verantwoordelijk ziet, daalt gestaag. Terwijl in 2016 een derde die verantwoordelijkheid niet voelde, daalde dat in 2020 naar een kwart.

Ook stijgt het aandeel werkgevers dat het aannemen van mensen met een arbeidsbeperking prioriteit geeft in het personeelsbeleid langzaam. In 2014 lag dit percentage nog rond de 9 procent, in 2015 is dit gestegen naar ongeveer 17 procent. Mogelijk hebben de banenafspraak en de invoering van de Participatiewet in 2015 hier invloed op gehad. Uit eerder onderzoek blijkt dat de banenafspraak werkgevers in ieder geval aan het denken heeft gezet.

De wil lijkt er te zijn

Hoewel de houding van werkgevers ten opzichte van mensen met een arbeidsbeperking dus positiever is geworden, vertaalt dit zich nog niet in een toename van het aantal organisaties dat daadwerkelijk mensen met een arbeidsbeperking in dienst neemt. In het werkgeversonderzoek blijft dit al jaren steken op ongeveer een op de zes.

Als belangrijkste knelpunt geven werkgevers aan geen geschikte functies te hebben voor mensen met arbeidsbeperking

Werkgevers zijn naar eigen zeggen wel vaker van plan om de komende twee jaar mensen met een arbeidsbeperking in dienst te nemen. Terwijl in 2016 nog ongeveer de helft van de werkgevers van plan was dit in de nabije toekomst (misschien) te doen, was dit in 2020 gestegen naar zeven op de tien. De wil lijkt er dus te zijn.

Denken buiten bestaande kaders

Het is de vraag waarom deze wil zich nog niet lijkt te vertalen naar het daadwerkelijk aannemen van mensen met een arbeidsbeperking. Als belangrijkste knelpunt geven werkgevers zelf aan dat zij geen geschikte functies hebben voor mensen met een arbeidsbeperking. Hier liggen waarschijnlijk kansen door het werk aan te passen aan de mensen, en niet alleen de mensen aan het werk aan te passen (zie Bakker 2022).

Veel werkgevers zijn niet op de hoogte van regelingen om kosten en risico’s te verlagen

Dit vraagt van werkgevers te denken buiten de bestaande kaders, bijvoorbeeld om taken te splitsen of het werkproces anders in te richten. Werkgevers zijn mogelijk niet op de hoogte van de hulp die ze kunnen krijgen van gemeenten om het werk aan te passen, zodat mensen met een arbeidsbeperking aan de slag kunnen.

Vanuit de overheid zijn er daarnaast ook verschillende manieren om de kosten en de financiële risico’s te verlagen die kunnen ontstaan bij het aannemen van iemand met een arbeidsbeperking. Zo kunnen werkgevers worden vrijgesteld van het doorbetalen van het loon als een medewerker met een arbeidsbeperking ziek uitvalt. Ook kunnen werkgevers voor een medewerker met een arbeidsbeperking loonkostensubsidies krijgen en korting of zelfs vrijstelling van het betalen van de premies voor sociale verzekeringen. Ruim vier op de tien werkgevers kent deze regelingen niet.

Tot slot zou het ook kunnen dat de verschuivende opvattingen onder werkgevers het resultaat zijn van sociaal wenselijk antwoorden, gevoed door de aandacht voor het onderwerp in beleid en maatschappij. Het kan ook zijn dat werkgevers wel willen, maar in de praktijk tegen veel praktische zaken aanlopen.

Van krappe naar inclusieve arbeidsmarkt

Een inclusieve arbeidsmarkt is al lange tijd speerpunt in het arbeidsmarktbeleid (zie ook SCP 2019). De huidige grote personeelstekorten en de maatschappelijke gevolgen hiervan, geven daaraan nog meer urgentie dan voorheen.

Door de jaren heen zijn op sommige aspecten van een inclusieve arbeidsmarkt duidelijke ontwikkelingen te zien. Zo zijn werkgevers steeds positiever gaan denken over langer doorwerken van oudere werknemers en het aannemen van mensen met een arbeidsbeperking. Tegelijkertijd verandert het organisatiebeleid lang niet altijd mee, vooral als het gaat om het aannemen van mensen met een arbeidsbeperking. De veranderende opvattingen én de krapte op de arbeidsmarkt bieden mogelijk wel kansen om juist nu het tij te keren.

Lisette Swart is werkzaam bij Significant APE. Patricia van Echtelt en Lisa Putman werken bij het Sociaal en Cultureel Planbureau. Dit artikel is gebaseerd op en een gedeeltelijke weergave van het SCP-rapport ‘Arbeidsmarkt in kaart: werkgevers – editie 3’ dat op 11 juli 2022 verscheen.

 

Foto: Marcus Aurelius via Pexels.com

Dit artikel is 1560 keer bekeken.

Reacties op dit artikel (2)

  1. Als werkgevers wel zeggen dat ze willen maar het ondanks de krappe arbeidsmarkt niet doen, waarom stellen we dan niet een verpliche quotering in? En als we die vervolgens niet willen is een terugkeer naar de sociale werkvoorziening (WSW) het aangewezen middel. De werkvoorzieningschappen kregen destijds wel veel werk aangeboden en werkten zelfs uitstekend samen met werkgevers als comakers! Als het niet gaat zoals het moet dan moet het maar zoals het gaat!

  2. toevoeging: bovenstaande baseer ik op 20 jaar bestuurservaring van een Werkvoorzieningschap en vervolgens 7 jaar voorzitterchap van een regionaal bestuur arbeidsvoorziening. Je kunt werkgevers nog zulke fraaie regelingen aanbieden, een groot deel van hen heeft daar gewoon “geen zin in”. Willen niks met die bureaucratie te maken hebben want hebben daar toch al zoveel last van. Op wat uitzonderingen na die maatschappelijk verantwoord ondernemen. Wie denkt dat de huidige arbeidskrapte dit tij zal doen keren verkijkt zich op de aard van het vrije ondernemerschap.

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.