Zelfs het CPB waagt zich hier niet aan en komt heel verstandig met scenario’s. Weliswaar trapt het CPB weer in de oude valkuil dat alles wat niet meetbaar is op nul gezet wordt (zoals ik hier uitleg), meer dan scenario’s schetsen kun je als econoom in deze tijden niet doen. Toch ga ik me nu ook aan een voorspelling bezondigen. Of eigenlijk ook helemaal niet. Een soort economische ‘ceci n’est pas une pipe’.
Gedachte-experiment
Laten we ervan uit gaan dat over een halfjaar alle beperkende maatregelen stoppen en het virus onder controle is. Of dat een realistisch scenario is weet niemand. Het zijn grofweg de optimistische twee scenario’s van het CPB. Helemaal absurd is het daarom niet. Het doel van het experiment is om te bedenken welke economische effecten tijdelijk zijn en welke duurzaam, zodat we een beeld krijgen van de post-corona economie.
Banen en consumptie
Velen die tijdens corona hun baan verloren, zullen hun baan weer terugkrijgen (of een andere). De werkloosheid zal wel hoger zijn zolang de economie nog niet op volle toeren draait of de wereldhandel nog niet op het oude niveau is. Daar staat tegenover dat de consumenten veel uitgaven (denk alleen al aan horeca en vakanties) hebben uitgesteld en als wilden gaan consumeren. Daar komt nog een euforisch psychologisch effect bij wanneer ‘alles nu weer mag’. Onderschat dat effect niet. Geen reden voor grote somberheid op dit terrein.
Handel
Als het bovenstaande scenario zich in andere landen ook min of meer ontvouwt, is er geen reden om te twijfelen dat de wereldhandel weer snel aantrekt. Uiteraard kan dit tegenvallen en kunnen sommige landen langer of zwaarder getroffen zijn dan dit scenario. Ook zal het nog wel even duren tot bottlenecks in het openbaar vervoer zijn opgelost. Aangezien veel economische groei – zeker in Nederland - van handel afhangt, zal men wel een weg vinden en is ook hier geen reden voor groot pessimisme.
Overheidsfinanciën
Het zijn goede tijden voor de reputatie van de overheid. Het duo Rutte/van Dissel kan rekenen op brede steun. En niet onbelangrijk: de overheid kan lenen tegen hele lage rentes waardoor het oplopen van de staatsschuld helemaal niet zo’n ramp is als het lijkt. Veel belastinginkomsten worden uitgesteld en vloeien met vertraging weer terug in de staatskas. Tegelijk kan de overheid met het pompen van geld in de economie de schade voor burgers en bedrijven flink beperken. Het is ook opvallend dat de schok groter is in landen met een zwakke overheid zoals de VS waar mensen massaal op straat komen te staan en het zorgstelsel krakkemikkig is.
Vergelijk financiële crisis
In de media valt te lezen dat deze crisis veel erger is dan de financiële crisis van 2007. Een merkwaardige conclusie. Het is juist dat bijvoorbeeld in de VS de werkloosheid veel massaler is dan destijds, maar dit is geen systemische crisis en zal dus – anders dan de financiële crisis toen het hele stelsel wankelde - snel herstellen zodra het virus onder controle is. Juist de banken (net als de eveneens gehate zorgverzekeraars) vormen nu een buffer om de crisis te verzachten.
Grootste risico 1: corona
De enige twee die het feestje kunnen bederven zijn corona en Donald Trump. De eerste door (nog) hardnekkiger toe te slaan dan gevreesd. De beperkende maatregelen gaan dan langer klemmen en het optimistische scenario moet worden uitgesteld. Het vaccin laat in dat scenario ook op zich wachten. In dat geval komt het somberste scenario van het CPB in beeld en dreigen ook de financiële sector en de zorg door hun hoeven te zakken.
Grootste risico 2: Trump
En Trump dan? Nu zijn kansen op herverkiezing wat lijken te verbleken (pun intended), is hij tot alles in staat. Amerikanen houden er nu eenmaal niet van om zittende presidenten te herverkiezen in een recessie. En zijn laatste strapatsen helpen hem niet. Wie weet wordt hij wanhopig en niemand weet dan waar dat eindigt. Hij is tot alles in staat. Zo kan een premature opheffing van de beperkende maatregelen tot de nekslag van het toch al instabiele zorgsysteem leiden, met alle humanitaire en uiteindelijk ook economische gevolgen van dien.
CPB en de media
In de scenario’s van het CPB (waarin zoals gezegd allerlei positieve effecten niet zijn meegenomen) zijn in drie van de vier scenario’s flinke groeicijfers te noteren in 2021. Zelfs in het pessimistische scenario 3 schrijven we nog een keurige 2 procent groei in 2021. Een bloemlezing uit de media. De NOS kopt: ‘CPB vreest diepe recessie, economie kan krimpen met 7,7 procent’. Dit is toch een hele vreemde kop? 7,7 Procent is het allersomberste scenario en niets over 2021. Parool: ‘CPB: meer werklozen door corona, economie hard geraakt.’ RTL: CPB: economie krijgt een flinke dreun door de coronacrisis. En ga zo maar door.
Hefboom
Hoe komt het dat de media zo negatief zijn? Misschien is het niet zo heel slim, vrienden van het CPB, om zelf een heel negatief persbericht te schrijven, als de onderliggende analyse helemaal niet zo negatief is? Het CPB en de media als hefboom van de angst, dat lijkt me toch niet zo nodig. Het beeld voor 2020 is beslist niet iets om vrolijk van te worden, maar nuanceren en het hoofd koel houden zijn in deze gekke tijden ook belangrijk. Dat doet het CPB gelukkig in de analyse wel, maar in het persbericht niet.
(Non)voorspelling
Allicht hangt mijn inschatting af van een paar parameters die ook minder goed kunnen uitpakken. Maar zonder een gezonde dosis optimisme gaat iedereen elkaar een probleem aanpraten en dan wordt de crisis een selffulfilling prophecy. Mijn (non)voorspelling is daarom dat corona weliswaar in 2020 een economische ramp is, maar op de langere termijn meevalt, mits we het virus dit jaar onder controle krijgen en iemand een speen in de mond van het stable genius douwt.
Marcel Canoy is is distinguished lecturer Erasmus School of Accounting and Assurance, en daarnaast onder meer adviseur van ACM.
Foto copyright: Robert Lagendijk