Amerikaanse series lopen voorop: denk aan Star Trek Discovery en Grey’s Anatomy. Maar er is ook verandering op gang in ons eigen kikkerlandje: vorige week kwamen meer dan honderd programmamakers - van RTL tot NPO - in Amsterdam bijeen om na te denken over meer diversiteit in hun aanbod. Het wordt dus steeds makkelijker om jezelf terug te zien in de media. Toen ik opgroeide, was dit ideaal nog ver weg: er was niemand op tv of in boeken zoals ik. Ik dacht dat mensen zoals ik gewoonweg niet bestonden.
Ik wist wel dat ik alleen verliefd werd op meisjes, maar ik dacht dat ik niet lesbisch kón zijn. Ik kon mij daar gewoon geen voorstelling van maken, want er waren voor mij geen rolmodellen. De enige die ik kende die ‘zo’ was, was Sugar Lee Hooper. Niks ten nadele van deze flamboyante kale zangeres, maar met mijn lange paardenstaart en grijze-muiskleding was zij voor mij niet direct een voorbeeld. Ik hield mij zelf daarom jarenlang voor de gek en deed alsof ik hetero was. Pas toen ik lesbische vrouwen in real life tegenkwam, wist ik wie ik was.
Ik was niet het enige LHBT-kind op zoek naar een rolmodel
Inmiddels weet ik dat ik niet het enige LHBT-kind was dat op zoek was naar een rolmodel. Uit diverse onderzoeken blijkt dat rolmodellen erg belangrijk zijn voor een gezonde ontwikkeling van LHBT-jongeren. Zo leert onderzoek van Bond & Miller (2017) dat homo- en biseksuele jongeren die vaker kijken naar specifieke media met uitgewerkte karakters die ook homo of biseksueel zijn, een minder negatief beeld hebben van zichzelf.
Dat is belangrijk, want relatief veel LHBTI-jongeren hebben een negatief zelfbeeld en kampen met depressies en suïcidaal gedrag. Personen in de media waarin zij zichzelf kunnen herkennen, kunnen voor LHBT-jongeren letterlijk van levensbelang zijn. Dat geldt overigens ook voor jongeren die van kleur zijn, moslim zijn, een beperking hebben of op een andere manier een minderheidspositie innemen in de samenleving.
Kinderen hebben behoefte aan spiegels en ramen
‘Kinderen hebben behoefte aan zowel spiegels als ramen. Veel gekleurde kinderen zien de wereld alleen via ramen en zij hebben spiegels nodig. Andere kinderen zien alleen spiegels en zij moeten de wereld ook door ramen leren zien.’ Deze treffende quote van de auteur Sharon Mcelmeel werd vorige week getoond tijdens de bijeenkomst voor programmamakers in Amsterdam.
De uitspraak drukt goed uit waar het om gaat. Spiegels (rolmodellen) zijn belangrijk voor een positief zelfbeeld. Niet alleen voor LHBT-jongeren maar ook voor jongeren van kleur. En er zijn ook ‘ramen’ nodig: je moet leren kijken vanuit een perspectief dat niet dat van jou is. Uit diverse onderzoeken weten we dat wanneer mensen zich gaan inleven in iemand die zij eerder zagen als ‘anders’, hun vooroordelen afnemen. Dit laten we zien in dit filmpje. En wanneer in tv-series of films niet slechts één karakter ‘anders’ is, maar een heleboel karakters afwijken van het gemiddelde, kan dit ook nog eens stereotypen helpen verminderen.
Star Trek gaf het goede voorbeeld
Dat series met enkel ‘witte’ heteromannen in de hoofdrol vrijwel verleden tijd zijn, is dus goed nieuws. In de jaren zestig gaf Star Trek al het goede voorbeeld: Amerikanen en Europanen schetsten een heel nieuw wereldbeeld waarin mensen van diverse kleur en afkomst met elkaar samenwerkten. En ook in de nieuwe Star Trek worden stereotype rollen doorbroken.
Grey’s Anatomy, een van mijn andere favoriete series, doet het ook geweldig: hoofdrollen worden vervuld door een hele reeks ‘zwarte’ vrouwelijke en mannelijke chirurgen; en er komt een transman in voor, een moslima, een aantal homomannen en je ziet als klap op de vuurpijl mensen die dik zijn. De maakster van deze serie, Shonda Rhimes, maakte ook het baanbrekende How to get away with murder, met een vrouwelijke ‘zwarte’ advocate in de hoofdrol. Zij verdient wat mij betreft de Nobelprijs voor de Vrede, want zij laat zien hoe je met entertainment echt een verschil kunt maken.
In Nederlandse talkshows zijn vaak alle gasten witte mannen
Hoewel de diversiteit in tv-series op bijvoorbeeld Netfilx enorm is toegenomen, liggen er nog volop uitdagingen voor de Nederlandse media. Nog te vaak zijn alle gasten in Nederlandse talkshows ‘witte’ mannen, zoals ook de NPO Ombudsman eerder dit jaar concludeerde. En mij valt op dat in Nederlandse speelfilms mensen van kleur en /of met een migratieachtergrond nog weinig in niet-stereotiepe rollen te zien zijn en dat het aantal LHBT-karakters in Nederlandse films achterblijft vergeleken met het buitenland.
Dat tijdens een bijeenkomst in Amsterdam - die werd georganiseerd door Women Inc, een vrouwenorganisatie die de emancipatie in Nederland een flinke boost geeft - een brede en groeiende coalitie is ontstaan van mediamakers die willen werken aan meer diversiteit in de media is dan ook geweldig nieuws. Laten we hopen dat veel programmamakers zich daarbij aansluiten, zodat media de wereld over tien jaar laten zien via spiegels en ramen.
Hanneke Felten werkt bij Movisie.
Foto: dawolf (Flickr Creative Commons)