Apartheid bestaat. Echt. En wel in de zogenaamde gemengde Verenigingen van Eigenaren, waarvan ons land er de afgelopen decennia er flink veel bij heeft gekregen. In 2015 was bijna de helft van de Vereniging van Eigenaren gemengd, oftewel van de ruim 140 duizend VvE’s bestaan er ongeveer 60 duizend uit een samenstelling van koop- en huurwoningen. Sinds woningcorporaties delen van hun woningbezit ‘uitponden’, is deze hybride vorm van complexbeheer steeds gebruikelijker geworden.
VvE is plek om echt iets te regelen…
Huurders hebben geen stem in deze VvE’s. Hun belangen worden vertegenwoordigd door een afgevaardigde van woningcorporaties. In verreweg het grootste deel van deze gemengde VvE’s heeft de woningcorporatie een meerderheidsbelang. Niet dat dat handenvol werk is, want het praktische beheer, de administratie, de planning van het onderhoud is in vrijwel alle gevallen uitbesteed aan een VvE-beheerder, waarvan het aantal de afgelopen decennia fors is toegenomen.
Naarmate er meer individuele eigenaren zijn, komt er doorgaans een VvE-bestuur tot stand dat zich, ondersteund door een administratieve beheerder, buigt over de servicekosten, het MeerJarig OnderhoudsPlan (MJOP) en over vele andere zaken.
Waar een vereniging van eigenaren over gaat, is in principe afhankelijk van de inzet van de bestuursleden of van de aard van de ervaren problemen. Gesprekken in een VvE gaan niet alleen over het schilderen en vervangen van de kozijnen. Ze gaan ook over rommel in de portieken, verkeerd geparkeerde fietsen en over gemeenschappelijke activiteiten of verduurzaming. Ze gaan kortom over alles wat mensen met elkaar kunnen regelen. De VvE is immers de enige plek waar dat ook echt kan.
Alleen mogen huurders niet meepraten
Maar ja, huurders mogen dus niet meepraten. En ook voor hun klachten moeten ze maar zich melden bij de corporatie. Alleen bij grote en ingrijpende beslissingen is de corporatie verplicht om bij de bewoners te peilen of ze er mee kunnen instemmen. Een meerderheid van 70 procent is vereist. Maar voor al het reguliere VvE-werk, de agendering, de vergaderingen zijn huurders buitengesloten.
Zo kan het voorkomen dat een VvE - ik heb het zelf meegemaakt - besluit om eigenaren toe te staan om AirBnB te verhuren, terwijl dergelijke verhuur voor huurders verboden is en zij straks wel met de overlast worden opgezadeld. De vertegenwoordiger van de corporatie had daar niet zo over nagedacht.
Dat is ook precies het probleem. Corporaties vaardigen niet hun meest visionaire en community gezinde medewerkers af naar deze VvE’s. Hun ambities reiken doorgaans niet verder dan effectief administratief beheer. Er moeten vooral geen gekke dingen gebeuren. Hun houding is passief, formeel en reactief.
Voor bewoners, zowel huurders als eigenaren, gaat het natuurlijk om veel meer. Voor hen gaat het om hun dagelijkse en toekomstige woonkwaliteit. Ze hebben belang bij een proactieve houding, maar dat wordt bemoeilijkt omdat huurders hun zeggenschap hebben moeten inleveren bij de corporatie en nogal wat eigenaren in deze omstandigheden vinden dat de corporatie als meerderheidseigenaar de zaken maar moet regelen.
Waarom administratief fossiel in leven houden?
Het is welbeschouwd bizar dat er in ons land een serieuze discussie is gevoerd over het vormen van wooncoöperaties door bijvoorbeeld huurders de mogelijkheid te bieden zich te verenigen en zo nodig af te splitsen van woningcorporaties. Waar overigens bitter weinig van terecht komt.
Terwijl we in principe een structuur hebben waarin mensen zeggenschap kunnen nemen over de woonkwaliteit van hun directe woonomgeving. Waarom doen we daar niks mee? Waarom maken we het niet mogelijk dat huurders zelf hun stem kunnen inbrengen in VvE-vergaderingen? Waarom vormen we die niet om tot VvB’s, Verenigingen van Bewoners, waarbij we iets intelligents regelen rondom de verschillende belangen van huurders en eigenaren? Waarom zouden corporaties daar eigenlijk niet een actieve rol in kunnen vervullen? Waarom houden we een administratief fossiel gebaseerd op een vreemd soort apartheid in stand als we er een democratische microbeheersvorm van kunnen maken?
Kan iemand mij dat uitleggen? Nee?! Laten we deze apartheid, dit achterhaalde systeem dan als de sodeju de wereld uit helpen.
Jos van der Lans is cultuurpsycholoog en publicist. Deze column werd eerder gepubliceerd in Huurpeil, nr 2, 2021
Foto: Bermix Studio via Unsplash