Het is een ongemakkelijke waarheid: discriminatie op grond van huidskleur of etnische afkomst komt ook voor in de Nederlandse gezondheidszorg. Dit werd recentelijk pijnlijk duidelijk uit de getuigenissen van talrijke werkers in de gezondheidszorg tijdens een bijeenkomst van het Science Café in Utrecht en een uitzending van RTL-nieuws (30 oktober 2020). Deze bevestigen het beeld uit eerder onderzoek naar de ervaringen van studenten en artsen. (Leyerzapf & Abma, 2012)
Studenten en artsen van kleur ervaren discriminatie
Studenten met een migratieachtergrond voelen tijdens coschappen of onderzoeksstage geregeld dat ze er niet bij horen. Studenten en artsen van kleur ervaren binnen hun leer- en werkomgeving (onbewuste) discriminatie vanwege hun afkomst. Dit uit zich vaak in de vorm van ‘micro-agressies’, ongepaste en soms hatelijke opmerkingen, grapjes waartegen men zich moeilijk kan verweren.
Minder artsen met een migratieachtergrond stromen door naar specialistische vervolgopleidingen: zo’n 20 tot 30 procent van de studenten geneeskunde heeft een niet-Nederlandse achtergrond, tegenover 2 tot 4 procent van de specialisten. Deze constateringen wijzen op een nadelige impact dat van een dominante ‘witte cultuur’ binnen de medische opleiding.
Patiënten worden gediscrimineerd
Deze ‘witte blik’ treft eveneens de patiënten met een migratieachtergrond. Ook zij ervaren in de Nederlandse zorg discriminatie, hetgeen een negatief effect heeft op hun gezondheid. Artsen blijken in hun denken en handelen beïnvloed te worden door, vaak onbewuste, vooroordelen over afkomst waardoor bepaalde bevolkingsgroepen soms minder goede zorg ontvangen dan andere groepen.
Zo blijkt bij zwangere vrouwen met een migratieachtergrond vaker dan bij andere vrouwen de kwaliteit van zorg tekort te schieten, bijvoorbeeld omdat er geen tolk wordt ingeschakeld en daardoor te laat signalen onderkend worden dat de vrouw het niet goed maakt (Alderliesten et al., 2007).
Voor goede zorg moet er soms ook onderscheid zijn
Tegelijkertijd is het voor goede zorg juist nodig om in bepaalde situaties onderscheid te maken naar migratie-achtergrond of afkomst. Bepaalde vormen van bloedarmoede komen veel vaker voor bij mensen wier voorouders afkomstig zijn uit het Middellandse Zeegebied dan bij andere bevolkingsgroepen. Met een witte huid heb je meer kans op huidkanker. Maar hoe herken je kanker op een zwarte huid? En zo zijn er nog veel meer voorbeelden.
Het allerbelangrijkste is om rekening te houden met de patiënt als geheel, met achtergrond, gender, opleiding, levensloop, wensen en individuele mogelijkheden zodat de zorg afgestemd kan worden op diens persoonlijke omstandigheden. Zo’n persoonsgerichte, diversiteits-sensitieve zorg is effectiever dan een ziektegerichte benadering die voor elke patiënt hetzelfde protocol volgt.
Diversiteit is goed voor de gezondheid
Discriminatie – bewust of niet – is slecht voor de gezondheid. Diversiteit daarentegen is goed. Een diverse artsenpopulatie met diverse perspectieven draagt bij aan brede kennis en daarmee aan betere zorg voor een diverse patiëntenpopulatie. Wat kunnen we doen om ongewenst onderscheid – discriminatie – in de gezondheidszorg te verminderen, en tegelijkertijd aandacht voor relevante etnische gezondheidsverschillen te bevorderen?
Voor meer diversiteit en inclusie in gezondheidszorg is een integrale benadering noodzakelijk. De gezondheidszorg moet een afspiegeling zijn van de maatschappij en een diverse populatie van studenten, docenten, zorgmedewerkers én deelnemers aan wetenschappelijk onderzoek is noodzakelijk. Nu zijn mensen met een migratieachtergrond over het algemeen ondervertegenwoordigd, al helemaal in leidinggevende functies in de zorg of wetenschappelijk onderzoek.
Wat nodig is voor een inclusieve gezondheidszorg
Goede voorbeelden zijn er al, zoals het UMC Utrecht met een platform diversiteit en inclusie en een awareness training voor docenten in de faculteit geneeskunde. Maastricht Universiteit en de Radboud Universiteit hebben een antiracisme werkgroep opgezet om racisme aan te pakken binnen hun instellingen. Laten we deze voorbeelden volgen, uitbreiden en de beweging versterken voor een inclusieve gezondheidszorg. Zo kunnen we met ons allen de witte blik in de Nederlandse gezondheidszorg verruimen tot een caleidoscopische veelkleurigheid. Zou dat niet mooi zijn?
Maria van den Muijsenbergh is huisarts en hoogleraar gezondheidsverschillen en persoonsgerichte integrale eerstelijnszorg bij Pharos en het Radboudumc Nijmegen. Jamiu Busari is kinderarts en decaan HOH Academy, Horacio Oduber Hospital, Aruba, lid Diversity and Inclusivity Advisory Council en universitair hoofddocent medisch onderwijs Maastricht Universiteit.
Foto: LinkedIn Sales Navigator via Pexels