Deurwaarder anno nu: beslaglegger of probleemoplosser?

Onlangs publiceerde Socialevraagstukken.nl een artikel waarin de auteurs schamper deden over incassobedrijven die aangeven socialer te willen werken. Wim van Limpt, commercieel directeur bij de Groep Gerechtsdeurwaarders Nederland, nodigde de auteurs uit voor een nader gesprek.  Een verslag daarvan.

Kort na het verschijnen van ons artikel ‘Schuldeisers; sociaal incasseren heeft de toekomst’ in het decembernummer van 2022 van het Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken ontvangen we een mail van Wim van Limpt. De commercieel directeur bij de Groep Gerechtsdeurwaarders Nederland (GGN) merkt op dat we ‘uiterst tendentieus en cynisch schrijven over gerechtsdeurwaarders en over mijn organisatie’. Daarna nodigt hij ons uit ‘om een kijkje te komen nemen, zodat u kunt zien hoe hard en oprecht wij werken aan sociale incasso.’

We gaan op de uitnodiging in en melden ons bij het Rotterdamse hoofdkantoor van GGN. Hij steekt meteen van wal.  ‘Ik ben blij met alle aandacht voor sociaal incasseren, maar in jullie stuk zie ik een beeld van een deurwaarder dat niet langer klopt. Alsof hij nog steeds zijn voet tussen de deur zet en alles in beslag neemt. Vroeger losten wij inderdaad 70 procent van de zaken op met juridische dwangmiddelen en deden we de resterende 30 procent minnelijk af, met afspraken en regelingen. Maar inmiddels gelden omgekeerde percentages. Dat zegt toch wel iets?’

‘We werken samen met het UWV om mensen weer aan een baan te helpen’

Zonder onze reactie af te wachten, vervolgt Van Limpt: ‘Als sociale incasso niet meer is dan het voorkomen van problematische schulden, dan heb je het over symptoombestrijding. Wij vragen ons echter al veel langer af hoe we in plaats van alleen geld incasseren, ook kunnen bijdragen aan de inclusieve samenleving. Vaak zien we dat mensen niet meer uitkomen door een opeenstapeling van wettelijke kosten; dan willen ze wel betalen, maar kunnen ze niet.’

Emeritus lector Armoedeinterventies aan de Hogeschool van Amsterdam Roeland van Geuns zegt in het door u aangehaalde artikel dat sociaal incasseren lastig is als de maandlasten hoger zijn dan het inkomen.

‘Overconsumptie is niet langer de hoofdoorzaak van betalingsachterstanden. De bestaanszekerheid van mensen staat steeds meer onder druk. De vaste lasten - wonen, gas, water en licht – maar ook de boodschappen worden steeds duurder.  Veel mensen met wie wij nu te maken hebben, kunnen hun eerste levensbehoeften niet meer betalen.’

Maar dan zouden incassobedrijven toch moeten zeggen: ‘Beste overheid, zo kan het niet meer, zo kunnen wij ons vak niet langer uitoefenen?’

‘Het is te gemakkelijk om eerst naar de ander te wijzen. Je moet vooral kijken naar wat je zelf kan doen. De meeste incassobedrijven zien het probleem, maar kiezen, als puntje bij paaltje komt, jammer genoeg toch nog te vaak voor de eigen omzet. Mijn organisatie wil samen met andere initiatieven zoals de Nederlandse Schuldhulproute daadwerkelijk iets aan de oplopende schuldenproblematiek doen. Ik heb het dan over hoe je schuldenaren benadert, maar ook over hoe je ze echt kan helpen. Daarom werken wij bijvoorbeeld samen met het UWV om mensen weer aan een baan te helpen.’

Wat is de rol van de deurwaarder in die door u voorgestelde andere benadering?

‘Een deurwaarder is bij uitstek iemand die het gesprek aangaat. Wij komen achter de voordeur. Dat is een goede gelegenheid om te vragen of er ergens hulp bij nodig is. Onze deurwaarders hebben aanmeldingsformulieren van het UWV in hun tas, maar ook een folder over eerste hulp bij schulden. Hierin staan links naar apps en diensten die mensen ondersteuning bieden bij het weer op orde krijgen van hun financiën. Mensen die tot hun nek toe in de schulden zitten, raken als het ware oververhit. Vaak maken ze hun post niet meer open. Ze wantrouwen iedereen, zeker de overheid. Wij kunnen ze met de juiste mensen in het contact brengen. Zelf lukt ze dat vaak niet meer.

Het eerste huisbezoek doen we vóór er allerlei officiële stappen worden gezet die tot extra kosten leiden. Het is geen officiële ambtshandeling die we bij de schuldenaar in rekening brengen, maar die wordt door onze opdrachtgevers betaald.

Als we in staat zijn om in een vroeger stadium met mensen in gesprek te gaan en om hen de weg te wijzen, kunnen we veel winnen.  Vaak raken mensen met schulden in een isolement en dat is precies wat je wil voorkomen.

De wil is er zeker. Stapje voor stapje proberen we de markt te veranderen. Het gaat niet vanzelf. We hebben onze ambities vertaald naar de werving en selectie van personeel. De nieuwe generatie deurwaarders zit meer in de hulpverlenende hoek. Wat ook helpt, is om de ervaringsdeskundige aan het woord te laten, een gezicht en een verhaal bij een dossiernummer: wat gebeurt er met je als je schulden hebt?’

‘Deurwaarders moeten keuze maken voor ambtshandelingen die geld opleveren of voor duurzamer en socialer model’

Is de moderne deurwaarder steeds meer een sociaal werker?

‘Het vak van deurwaarder bevat een stevige sociale component. Weliswaar ieder vanuit een andere kant van het spectrum, werkt zowel de deurwaarder als de sociaal werker aan het oplossen van schulden. Beiden brengen partijen bij elkaar. Stel je voor dat we het opdrachtgeverschap omdraaien: dat een schuldenaar een deurwaarder zoekt om zijn schulden op te lossen.’

Zo iemand gaat nu naar de schuldhulpverlening.

‘Maar dan houd je wel het oude systeem in stand, met alle bijkomende gerechtelijke kosten. Daar moeten we van af. Misschien is situationeel incasseren wel een betere term dan sociaal incasseren. Afstemmen op de situatie dus, want het is en blijft maatwerk.’

Als we het systeem omkeren zoals u voorstelt, dan wordt de schuldenaar opdrachtgever. Wie betaalt dat?

‘Nu worden we voor ambtshandelingen betaald door opdrachtgever én schuldenaar. Als deurwaarders in samenwerking met verschillende andere partijen en opdrachtgevers deze handelingen voorkomen, moet dat natuurlijk wel ergens uit betaald worden. Waar de factuur dan heen moet, is een vraag die ons voortdurend bezig houdt.’

Betaling uit collectieve middelen?

‘Dat kan dan ten koste gaan van onze onafhankelijkheid. Dat willen we niet. Hoewel het huidige verdienmodel van deurwaarders ook met zich meebrengt dat je moet oppassen om klanten niet te verliezen.

Deurwaarders moeten een bewuste keuze maken of zij gaan voor de ambtshandelingen die geld opleveren – de minste kosten en de meeste opbrengsten - of ze kiezen voor een meer duurzaam en sociaal model. Daar hebben we ook de schuldeisers bij nodig. Klantbehoud en de publieke opinie tellen ook voor hen steeds zwaarder en dat kan ertoe leiden dat ze aan de verdere ontwikkeling van de sociale incasso financieel gaan bijdragen.’

De Koninklijke Bond van Gerechtsdeurwaarders constateert dat het aantal ambtshandelingen afneemt. Daarmee daalt de omzet van de deurwaarders. Is uw voorstel voor een andere werkwijze een vlucht naar voren, ingegeven door eigenbelang?

‘Als je alleen juridische procedures doet, kom je nog wel uit. Maar daar geloven wij niet in. Wij zien het grote aantal mensen met schulden als een maatschappelijk probleem, waarvan we met zijn allen, vanwege bijkomende problematiek als zelfdoding, ziekte en ziekteverzuim, de kosten moeten dragen. Vooral daarom bepleiten we een cultuurverandering.’

GGN wil de incassowereld socialer maken. Wat dit in de praktijk betekent, wat de mensen met schulden hiervan merken en hoe duurzaam de veranderingen zijn, zal de tijd leren. Verdwijnt de klassieke deurwaarder die met een vonnis in de hand hele gezinnen dakloos maakt voorgoed van het toneel? Elke poging om dat voor elkaar te krijgen, verdient aanmoediging en ondersteuning.

Catelijne Akkermans en Marc Räkers zijn beiden verbonden aan de stichting Eropaf!

 

Foto: Karolina Grabowska via Pexels.com