Flexibel contract schaadt gezinsleven

Mensen voelen zich steeds onzekerder over hun baan. Dat schaadt niet alleen het welzijn van het individu, maar ondermijnt het hele gezinsleven, zo blijkt uit onderzoek. Vooral lager opgeleiden zijn kwetsbaar.

Steeds minder mensen in Nederland hebben een vast contract. In 2008 had 68,4 procent van de beroepsbevolking een vast contract; in 2016 was dit nog 61,4 procent. Ook mensen met een vast contract voelen zich soms onzeker over hun baan. Tijdens de recessie gold dat voor 30 procent van de werkenden.

Hoewel werkgevers ongetwijfeld blij zijn met de toegenomen flexibiliteit en het voornemen van het nieuwe kabinet om dit verder uit te breiden, is de flexibiliteit niet per se goed voor werknemers.

Onzekerheid en stress over je baan

Onzekerheid over je baan geeft stress. Zo bleek recent dat mensen met tijdelijke contracten vaker een burn-out hebben dan mensen met een vast contract. De druk om te blijven presteren, want anders word je contract misschien niet verlengd, zorgt ervoor dat mensen uitvallen.

Mensen met een tijdelijk contract zijn minder tevreden met hun baan, wat misschien niet heel verassend is, maar ook met hun leven in het algemeen, zoals ook figuur 1 laat zien. Mensen die een tijdelijk contract hebben zijn 10 procent minder tevreden met hun leven in het algemeen, dan mensen met een vast contract of die uitzicht hebben of een vast contract.

Je relatie in baanonzekerheid

Het type arbeidscontract beïnvloedt niet alleen de betreffende werknemer, maar ook het gezin. De persoon in kwestie heeft mogelijk een relatie en wil misschien wel samen gaan wonen, aan kinderen beginnen of gaan trouwen. Maar het tijdelijke contract zit in de weg.

Mensen met een tijdelijk  contract gaan minder snel samenwonen en trouwen en krijgen minder snel kinderen, blijkt uit onderzoek. De financiële onzekerheid leidt ertoe dat mensen niet de verantwoordelijkheid kunnen nemen om de lange termijn verplichten aan te gaan. Onzekere banen zorgen er daardoor voor dat mensen minder snel de volgende stap kunnen nemen.

Onzekerheid over werk beïnvloedt ook hoe gelukkig mensen zijn met hun relatie. Stress wordt meegenomen naar huis en wordt in de regel ook geuit tegen een partner, mogelijk met meer ruzie tot gevolg.

Tegelijkertijd zorgt baanonzekerheid ervoor dat mensen minder emotioneel betrokken zijn bij hun partner. Eigenlijk zijn mensen met hun eigen sores bezig, en dan hebben ze niet meer de energie om die van hun partner aan te horen. Onderzoek laat dan ook zien dat mensen minder tevreden zijn met hun gezinsleven als ze onzekerder zijn over hun baan (zie figuur 2).

Lager opgeleiden zwaarder getroffen

De gevolgen van een flexibele arbeidsmarkt komen niet bij iedereen even hard aan. Sommige groepen mensen hebben meestal een vast contract, waardoor het hen niet of minder raakt. Andere groepen kunnen beter omgaan met baanonzekerheid, waardoor dit minder van invloed is voor hun welzijn, gezin en relatie.

Juist lager opgeleiden, vrouwen, mensen met een migratie-achtergrond, en jongeren hebben vaker een tijdelijke baan. Dat betekent mogelijk dat de negatieve gevolgen van baanonzekerheid zoals burn outs, minder snel samenwonen en minder gelukkig zijn in relaties, vooral bij deze groepen terecht komen. Kwetsbare groepen in de samenleving worden meer geraakt door baanonzekerheid dan groepen die meer privileges hebben.

Hoger opgeleiden kunnen ook beter omgaan met de baanonzekerheid dan lager opgeleiden. Onzeker zijn in je baan, raakt vooral de relaties van lager opgeleiden. Voor mensen met een hogere opleiding maakt het minder uit of ze onzeker zijn in hun baan (zie figuur 3). Mensen met een lagere opleiding reageren heftiger op baanonzekerheid dan hoger opgeleiden.

Oftewel, mensen met een lagere opleiding hebben een grotere kans om onzeker te zijn in hun baan en vervolgens reageren vooral zij heftiger op deze onzekerheid. Hiermee lijkt de flexibele arbeidsmarkt dus ook vooral de relaties van lager opgeleiden te treffen.

Figuur 3. Tevredenheid met de relatie naar baan onzekerheid en opleidingsniveau.
Bron. Eigen berekening op basis van Nederlandse data van LISS panel (2008-2015).

De flexibilisering van de arbeidsmarkt zet door. Lange tijd is er weinig aandacht geweest voor de negatieve gevolgen, zeker voor de gevolgen voor gezinnen. Flexibele contracten raken vooral kwetsbare groepen en zij verdienen extra bescherming in de almaar flexibiliserende arbeidsmarkt.

Niels Blom is socioloog en  als promovendus verbonden aan de afdeling sociologie van de Radboud Universiteit in Nijmegen.

Foto: Bas Bogers (Straatfotografie.com)