GGZ separeert niet minder maar méér, minister, doe er wat aan

Uit een eind juli verschenen onderzoek van bureau Ivestico blijkt dat er van de belofte van ggz-instellingen om separatie voorgoed uit te bannen bar weinig terecht komt. Terwijl het echt wel anders kan, vindt de Leidse lector Residentiële Jeugdzorg, Peer van de Helm.

Ongeveer drie jaar geleden beloofden twaalf grote ggz-instellingen op eigen initiatief om hun klinieken uiterlijk op 1 januari 2020 ‘separeervrij’ te maken. Een klein jaar later, in februari 2017 zegden de directeuren van Jeugdzorg Plus - een vorm van gesloten jeugdhulp - op een bijeenkomst plechtig hetzelfde te doen.

Geen daling, maar stijging

Uit het onlangs verschenen onderzoek van Ivestico blijkt dat de beloften bij lange na niet waar zijn  gemaakt. Integendeel, er is eerder sprake van een stijging dan van een daling in het aantal separaties in de ggz. Amper drie maanden eerder schetste de Academische Werkplaats Risicojeugd in haar rapport ‘Ik laat je niet alleen’ ook al een somber beeld van Jeugdzorg Plus.

Dat separeren nog zo veel gebeurt, is opmerkelijk. Niet alleen vanwege de belofte van de ggz- en jeugdzorginstellingen om deze praktijk terug te dringen, maar vooral omdat het wetenschappelijk eigenlijk geen punt van discussie meer is dat separeren schadelijk is. Zowel cliënten, kinderen als zorgmedewerkers hebben er last van.

Hoe separatie aanvoelt

Om een beeld te krijgen van wat separeren met mensen doet, het volgend fragment uit het boek ‘Ik ben niet normaal’ van Evi van Arragon. ‘Ik deed mijn best normaal te doen, maar wat is normaal als je door een gang loopt alsof je een gevangene bent? Met iemand die voor je uit loopt en iemand achter je, die je bij enig verzet met gemak op kunnen tillen en persoonlijk naar de iso kunnen brengen.’

 ‘Ik mag mezelf uitkleden, maar als ik dat niet doe dan doen jullie dat. (..) Hoe normaal is het dat ik vervolgens met mijn benen uit elkaar tegen de muur moet staan en ook al doen ze dat niet met bedoelingen, ik word aangeraakt op plekken waar ik niet de handen van een persoon, mijzelf of wie dan ook wil voelen? Hoe normaal is het dat ik op dat moment vecht tegen mijn tranen en angst omdat ik die niet durf te laten zien?’

 ‘Hoe normaal is het dat ik op dat moment zo veel behoefte heb aan iemand die me aankijkt en zegt dat ik de nacht wel doorkom en me een knuffel geeft, maar in plaats daarvan gaat het grote licht uit en de deur op slot, zodat ik gewoon, zoals altijd, weer lekker in mijn eentje mijn tranen kan laten stromen terwijl ik mij afvraag hoe lang dit nog gaat duren.’

Drogredenen om te blijven afzonderen

Een belangrijke reden om te blijven separeren, is dat medewerkers en deskundigen uit het veld het zien als een laatste redmiddel om agressie te beteugelen, orde te handhaven en zelfbeschadiging te voorkomen.

Het zijn allemaal drogredenen. Immers, agressie valt veel beter te beteugelen door contact, gezamenlijke besluitvorming en geweldloos verzet; orde creëer je niet door dwang uit te oefenen, maar door relationele veiligheid te creëren en met separatie lok je zelfbeschadiging eerder uit dan dat je het voorkomt.

Een ander veel gebruikt argument om het gebruik van separeren te rechtvaardigen, is dat de problematiek van mensen complexer wordt, naarmate ze langer op de wachtlijst staan. Behandeling van die complexere problematiek vergt een inzet van mensen en middelen die de ggz eigenlijk niet heeft. Maar of dat separatie van cliënten en kinderen rechtvaardigt, waag ik sterk te betwijfelen.

Natuurlijk moet de financiering van zorg goed geregeld zijn, maar daar mag het beleid om te separeren toch niet van afhangen?

Advies aan de minister

Verschillende grote meta-analyses laten zien dat separatie een inbreuk maakt op de basisbehoeften van cliënten en jongeren – verbondenheid, competentie en autonomie – en behandelactiviteiten - therapie, dagbesteding, verlof, school - dwarsboomt. Instellingen die blijven separeren, geven blijk van een gebrek aan compassie met cliënten en kinderen. Ze zijn bovendien slechte werkgevers, omdat ze medewerkers feitelijk dwingen om te separeren.

Nu blijkt dat instellingen hun beloften niet waarmaken, is het tijd dat de overheid ingrijpt. Mijn advies aan Hugo de Jonge, de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport is om met een Algemene Maatregel van Bestuur zeer strenge voorwaarden te stellen aan het separeren.

Daarnaast zou ik hem willen aanraden om de nieuwe wet Zorg en Dwang mede van toepassing te verklaren op de Jeugdzorg. Uiteraard moet het Rijk, samen met  gemeenten, voortaan ook zorgen voor een adequate financiering van de ggz.

Peer van der Helm is lector Residentiële Jeugdzorg aan de Hogeschool Leiden.

 

Referenties:

Van Uffelen, T & Dijkshoorn, P. (2019). ‘Jij hebt de sleutel. Naar een humane jeugdhulp zonder separeren’, Breindok.

Van der Helm, G.H.P. (2018). ‘Niet meer afzonderen in de jeugdhulp?’ Maandblad GGZ en Recht 5-6.

Van der Helm, G.H.P, & Post, V.. ‘Niet meer afzonderen in de jeugdhulp, kan dat? In: ‘Écht doen wat nodig is. Pleidooi voor kleinschalige effectieve jeugdhulp’, Stichting Beroepseer.

 

Dit artikel is 9566 keer bekeken.

Reacties op dit artikel (13)

  1. In de GGZ instelling waar ik werk op de afdeling opname intensief wordt minstens 95% minder gesepareerd dan 20 jaar geleden.
    Alles staat of valt met een goede manier van opnemen en het verstrekken van medicatie. Al dan niet vrijwillig

  2. “Het beleid tav separeren mag niet van financiën afhangen.”

    En daar is het simpele antwoord al want dat is het dus gewoon WEL.
    Contact is beter. Eens. Welke toko heeft hier geld voor, om echt contact (continu) aan te kunnen gaan. Maak m nou, droom lekker verder!

    Wat ook een optie is, is de psychose weghalen met medicatie. Couperen moet je, dat risico op hersenbeschadiging! Ipv die lapswanzen van artsen die zeggen, ga er met 8 man opliggen en kijk of t overwaait. Want o geloof me ze zijn er.

    Zie hier de redenen van de leegloop op vakbekwaam, zeer ervaren en geschoold personeel. Ze weigeren, nee ik spreek nu voor mijzelf, ik weiger een schietschijf te zijn omdat er niet genoeg gediplomeerd personeel is, of adequate behandeling
    Met het laatste kan mega veel voorkomen worden, agressie EN separatie.

  3. Idd slechte ervaringen mee mijn dochter wordt zowat 3 a 4 keer per week gesepareerd ze isoleren haar van iedereen je staat machteloos is dit de oplossing zijn er geen andere mogelijkheden !!!

  4. Hoe kan een psychiater zeggen dat je gek bent? Ik zat op het politiebureau met een klacht, komt er een psychiater. Die heeft mij naar Lentis doorverwezen. Ik ben naar de kliniek gebracht van Lentis. Ik heb daar een half uur gepraat met twee psychiaters van Lentis, toen zei de psychiater van Lentis dat ik een psycholoog nodig had. Om het verhaal kort te houden, kreeg ik toch gelijk van de recht. Opsluiten bij Lentis, dat zijn maatschappelijke mensen. Het enige dat ik daar geleerd heb, is op bed liggen en rondjes lopen op de kliniek. Verder niks. En medicijnen slikken, wat niet geholpen heeft. Mij mankeert niks.

  5. Bijzonder dat dit nog steeds gebeurt. Het lijkt alsof iedereen gewoon ontslagen moet worden en opnieuw een afdeling op moet starten om op die manier een cultuur doorbreken; dit werkte ook bij Ford. Maar verder denk ik dat mensen die in de zorg werken ook gewoon bang zijn. Je wordt de ene week door een patiënt bijna doodgewurgd, na separatie wordt de patiënt op een andere afdeling geplaatst. Vervolgens krijg je deze na twee weken weer terug omdat de andere afdeling het niet aan kan. Er zijn op veel afdelingen ook bijna geen vaste medewerkers te vinden omdat het gewoon niet veilig is. Dat dit opgelost wordt met beveiligers is vrij standaard. Dus ja het is ook een gevangenis, maar dan met afdelingen waar iedereen gewoon gevaarlijk is. De medepatiënten, en de vaste afgebrande krachten. Dan normaal doen terwijl je helemaal kapot gaat van emoties die er niet echt uit komen vanwege de medicatie die alles onderdrukt, een ex patiënt omschreef het als de hel. Ik zou er zelf niet aan moeten denken dat ik of een van mijn familieleden terecht komt op sommige afdelingen waar ik werk.

    Maar wel goed dat er hier aandacht voor is.

  6. Geachte meneer van der Helm.
    Na het lezen van dit artikel moet mij van het hart dat ik het volstrekt niet eens ben met uw invulling van separatie. Volgt nu mijn uitleg als patiënt in de psychiatrie. En tevens ex cliëntenraadslid. Door ziekte is mijn raadslid werk helaas niet meer mogelijk maar reageren op artikelen zoals het uwe gaat wel nog. U heeft geen besef van het dagelijkse leven op afdelingen tijdens een opname. Ik wel en ik kan u verzekeren dat separatie voor het leven van de mede patiënten soms noodzaak is om niet de dupe te worden van een agressieve patiënt. De mede patiënten worden in uw reactie vergeten. In al de reacties die je vind op internet worden deze helemaal niet benoemd?
    Het word eens tijd dit aan te kaarten. Het ziekenhuis ingeslagen worden is geen pretje maar dit is mij wel overkomen. Dit gebeurde toen deze absurde bezuinigingen nog niet eens hadden plaatsgevonden. Nu na de bezuiningings ronde er nog nauwelijks bedden over zijn en in verhouding nog veel minder personeel is het helemaal niet vreemd dat separatie toegenomen is.
    Nu worden alleen nog de zwaarste zieken opgenomen. Dat zijn voornamelijk wandelende tijdbommen. Er hoeft maar het minste plaats te vinden en ze vliegen elkaar naar de strot. Is dat wenselijk! Dacht het niet want zo vallen doden onder de zieken. Of is dit voor u minder zwaarwegend en misschien zelfs een oplossing ons te decimeren zodat we niet meer met zovelen zijn! Dat scheelt namelijk weer veel geld. En dat schijnt tegenwoordig nog het enige zijn waar het in ons land om gaat. Geld.
    Met vriendelijke groeten.
    Sylvia Jonge.

  7. Goed geschreven.
    Helemaal mee eens.
    Noodkreet aan minister de Jonge: Doe er wat aan!!!
    Repareren is onmenselijk en heeft vaak trauma’s als gevolg

  8. Ben het niet eens met dit artikel. Toch kan het in principe nog beter. Wat ggz instellingen niet lijken te begrijpen is dat wanneer er op gesloten afdelingen genoeg gekwalificeerd personeel is, het separeren nog veel minder kan. Aanwezigheid, toegankelijkheid en bereikbaarheid van personeel zijn uiterst belangrijk. Alleen wordt dat “personeel technisch” gezien als. ” het is rustig op de afdeling” , dus kunnen we het wel met wat minder personeel doen. De crisis op een afdeling ontstaat te vaak door weinig aanwezigheid door personeel. Er is krapte op de ggz vpk markt, dus wordt er krap geroosterd. Veel te veel met flexers gewerkt en beveiligers zouden helemaal taboe moeten zijn op een afdeling.
    Tevens moet ik zeggen dat veel clienten steeds vaker drugs hebben gebruikt bij binnenkomst. Een algemene trend in NL.
    Maar o.h.a. veel minder separaties in vergelijking met 10 jaar terug. Toen is dit separeervrije proces al ingezet. Dus kun je m.i. beter de cijfers vergelijken met 10 jaar terug.

  9. Separeren kan in veel gevallen worden voorkomen, maar dan zijn er wel kleinere groepen met professionele begeleiders nodig. Ik heb meegemaakt 10-12 jongeren in de ggz crisisopvang met 2 begeleiders dat er altijd 1 of meerdere jongeren in de separeercel zaten. Dit is te voorkomen met kleinere groepen en goede begeleiding en ook woongroepen voor deze jongeren zodat ze niet steeds in de crisisopvang terecht komen omdat er verder niets is. Maar dat betekent wel investeren in woongroepen voor jongeren/jongvolwassenen met autisme of andere psychische problematiek waar deze jongeren door de dag heen begeidt worden. Dit is er wel voor mensen met een verstandelijke beperking. Zorg dat deze woningen er ook zijn voor mensen met een normale intelligentie. En investeer on ggz- en jeugdzorginstellingen. Het is keihard nodig!

  10. Nou werk ik zelf in de psychiatrie en ik vind het heerlijk om mensen te separeren. Lekker mensen huilend tegen hun wil opsluiten is voor de meeste collega’s de voornaamste reden om in dit vak te werken. Hoe meer de patiënten lijden, des te meer voldaan gaan wij naar huis. Daarom separeren we patiënten altijd met z’n zessen tegelijk, zodat er zo min mogelijk aandacht te verdelen valt voor de andere patiënten. Tijdens de nabespreking van een separatie smeden we eigenlijk duivelse plannetjes om de separeertijd zo vervelend mogelijk te maken.

    Ik ben blij dat uw artikel ons werk zo goed eer aan doet!

  11. Als je denk dat dit normaal is moet je er maar een zelf un zitren wasr blijven nu de rechten van een mens

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.