Ggz-debat gaat niet over vervangen van modellen 

Jim van Os’ pleidooi voor een andere verdeling van middelen in de ggz ten faveure van eCommunities en Herstelacademies kreeg veel bijval. Maar er was ook kritiek op wat werd gezien als vasthouden aan het biomedische model en vertrouwen in de techniek. Een kort weerwoord van Van Os.

In zijn bijdrage over de toekomst van de geestelijke gezondheidszorg vat hoogleraar Zorginnovaties in de ggz Philippe Delespaul de situatie meesterlijk samen: 100 duizend hulpverleners zorgen jaarlijks voor 1 miljoen mensen in een bestedingsratio van 90 procent technische ggz, 8 procent participatie en 2 procent persoonlijk herstel.

Breed maatschappelijk debat in plaats van achterkamertjesoverleg

Die verdeling kan en moet anders. Delespaul signaleert dat het achterkamertjesoverleg waar de middelen verdeeld worden door geïnstitutionaliseerde belangenhouders vervangen moet worden door een breed maatschappelijk debat waar oog is voor het publieke karakter van de ggz. Een podium waar nagedacht wordt over hoe we middelen zodanig kunnen aanwenden dat we ook die andere 3 miljoen Nederlanders met psychische klachten zorg kunnen bieden.

Publieke gezondheidszorg betekent onder andere, maar niet uitsluitend, forse uitbreiding van bestaande multideskundige eCommunities zoals Proud2bme en PsychoseNet. Deze organisaties waar bijna 4 miljoen mensen per jaar aankloppen, moeten zich tot nu toe echter met crowd funding in de lucht  houden.

Ze zitten immers niet aan de poldertafel en staan ook niet in hoofdlijnenakkoorden. Echter, publieke gezondheidszorg betekent ook het bieden van social holding en sociale economie waarin families, buurtbewoners, werkgevers en maatschappelijke organisaties een rol hebben. Recovery Colleges zoals Enik kunnen daarvan wellicht de spil vormen.

Discussie gaat níet over afschaffen of afzweren

Wat mij betreft gaat de discussie niet – zoals Hans van  Eeken bepleit – over ‘afschaffing van de RIBW’s’ of het afzweren van een biomedisch model ten faveure van een technisch-psychologisch, existentieel, ervaringsdeskundig, sociaaleconomisch of ander model.

Het gaat primair om het creëren van omstandigheden waarin constructief en ondogmatisch wordt samengewerkt rond de vraag van de hulpvrager zelf. Flexibel op- en afschalen, hulp uit een veelheid van bronnen aanboren ten behoeve van participatie, persoonlijk herstel en ja, ook symptoomreductie, volgens welk model dan ook. Afhankelijk van wat de persoon wil en nodig heeft, en waar hij zich bij thuis voelt.

Ggz heeft vrije denkers en durf nodig

Matthieu Wagemans constateert terecht dat in de door ons gewenste ggz een minder prominente plaats is voor het strakke model van DSM-diagnose-evidence-based-richtlijnbehandeling-met-routine-outcome-monitoring. Wat in onze visie voorop dient te staan, is de patiënt en de manier waarop hij betekenis geeft aan zichzelf in relatie tot zijn omgeving. En precies dát had weinig kans van slagen in het bestaande systeem waarin ‘de patiënt en zijn betekenisgeving al jarenlang zijn weg gedefinieerd’.

Wagemans merkt op dat de ggz ‘behoefte heeft aan vrijheid van denken en betekenisgeving en durf om ongebaande paden te betreden, die haar mogelijk naar plaatsen leidt die ze niet kan duiden met bestaande begrippen. En toch zit er niet anders op, wil de ggz ten minste van betekenis blijven.’

De bijdragen op deze site hebben mij geïnspireerd. Ze deden me realiseren dat naast de inhoud van de ggz, het thema van het gezondheidszorgstelsel dat we om de ggz heen hebben gebouwd, wellicht net zo belangrijk is.

Want wat als het huidige gezondheidszorgstelsel van marktwerking en value-based-competition-in-health-care (VBHC) een belemmering vormt op de weg naar ‘goede ggz’? Hoe moeten we dan te werk gaan om daaromheen te werken? Ik zal daar in een volgend artikel op ingaan.

Jim van Os is hoogleraar Psychiatrische Epidemiologie en Publieke GGZ en voorzitter van de Divisie Hersenen van het Universitair Medisch Centrum Utrecht. Hij is tevens gasthoogleraar aan het Institute of Psychiatry van het King's College te Londen.

Foto: CLAUDIA DEA (Flickr Creative Commmons)

Dit artikel is 7485 keer bekeken.

Reacties op dit artikel (11)

  1. Ik ben toch wel erg benieuwd wat Jim bedoelt met ’technisch-psychologisch’.
    Hans van Eeken

  2. Gewoon zo gek nog niet samenwerking van hulp ver leners hoe gaat het leven verder eten en poepen

  3. Het is zorgwekkend dat er blijkbaar stemmen zijn die oproepen tot het verwerpen van het “biomedisch model” als ware het een politieke stroming of een samenzweringstheorie.

    Wie het biomedisch model wil verwerpen moet de vullingen uit zijn kiezen halen, de contactlenzen uitdoen en de medicaties die zijn chronische ziekten (diabetes, hypertensie, reuma) in toom houden door het toilet spoelen. En de kankerscreeningen die hem het vege leven redden maar overslaan.

    Het brein is ongetwijfeld ingewikkeld, maar dat betekent niet dat de psychiatrie terug moet naar de middeleeuwen. Een medicament als lithium heeft talloze levens gered en leefbaar gemaakt. Bovendien is het brein niet los te zien van het lichaam – de biomedische wetenschap bekijkt lichaam en geest in samenhang.

    Het is goed om kritisch te zijn met betrekking tot biomedisch handelen – maar dat is wat anders dan de psychiatrische patiënten te verbannen naar de zorg van charlatans en kwakzalvers.

  4. Nu ook nog eens een verandering, dat mensen met een psychische aandoening zo gauw ze 18 jaar zijn, het alleenrecht hebben op hun behandeling. Betrek er ook eens ouders en/Of familie bij.

  5. Mijn bezwaar tegen Van Os en Delespaul is dat zij herstelacademies inhoudelijk helemaal uithollen. Je kunt niet over herstel praten zonder organisatiemodellen te willen veranderen. Vanuit de herstelbeweging is er vanaf in ieder geval de jaren ’90 al kritiek op het ‘biomedische model’. Herstel is dus evenmin los te zien van vakinhoudelijke keuzes. Daarbij: Delespaul en Van Os zijn zelf poldertafelhoogleraren. Delespaul zat in de projectgroep ‘Over de brug’ en schreef een overzichtsartikel over mensen met ‘ernstig psychiatrische aandoeningen (EPA)’. Van Os zat in consensusgroep EPA. Hij was dus ook betrokken bij het opstellen van de EPA-definitie zoals die overal in ggz-Nederland gebruikt wordt. Tot slot: Van Os wil maar een klein deel van het totale ggz-budget besteden aan de publieke ggz (3%, staat me bij). De helft van het ggz-budget moet van Delespaul/Van Os naar de integrale ggz in de wijk, lees: het FACT-team en wat het FACT-team allemaal moet gaan aansturen in de wijk. Het draait hier om 51,7% (!) van het totale ggz-budget, om precies te zijn (zie rekenvoorbeeld p 211 uit hun boek ‘Goede GGZ! – Nieuwe concepten, aangepaste taal en betere organisatie’ uit 2016). Omdat Delespaul en Van Os zich nooit verdiept hebben in herstel en ervaringsdeskundigheid, denken ze dat mensen met psychische kwetsbaarheden niet zelf kunnen herstellen. Hiervoor hebben mensen ‘met ernstige psychiatrische aandoeningen (EPA)’ de integrale ggz nodig, lees: FACT-teams en wat zij zoal moeten gaan aansturen in de wijk. Deze ‘integrale ggz’ integreert voor mensen met EPA de verschillende hersteldimensies (persoonlijk, maatschappelijk, maar dan weer niet klinisch herstel). Zelf kunnen ze dit namelijk niet, volgens Delespaul en Van Os. Zie ook: https://www.linkedin.com/pulse/het-ongelijk-van-jim-os-deel-2-nieuwe-stigmata-chris-jongema/

  6. Ieder mens is uniek en dient een vrije keuze te hebben in zijn behandeling. Als we uitgaan van de defenitie gezondheid en de mens centraal stellen is een humanitaire aanpak belangrijk. De vier A lijken mij hier heel belangrijk Aanvang Aandacht Analyse Afspraken maken. Nogmaals ieder mens is uniek en wat de een als traumatisch ervaart is voor de ander beschermend. (dit uit eigen ervaring)

  7. @Chris Jongema – je presenteert geen argumenten, je probeert met vage insinuaties en semi-feiten buiten de context van dit stuk andere mensen verdacht te maken. Daarmee zet je jezelf buitenspel. Constructief meedoen met de discussie is zinvoller.

  8. @Eefje J. en @ Ali Albadrawl, Hoe zien jullie de schandalen mbt de farmaceutische industrie? Ik zie de banden tussen farmacie en dokters niet als onschuldige semi-feiten. https://www.youtube.com/watch?v=e_pqxo8Xk6U. Ik zie niet waarom de dingen die psychiater Dirk Corstens vertelt over Open Dialogue, bijvoorbeeld, niet zouden kloppen. https://www.psychosenet.nl/behandeling/alternatieve-zorg/open-dialogue/ De farmacie heeft therapie helemaal als professie uitgehold, denk ik. En we zullen wat anders moeten gaan doen. Daar ben ik van overtuigd. Het biomedische model ter discussie stellen, is stap 1 op weg naar een ggz en sociaal domein die mensen in hun kracht zet. Op dit moment sluiten ggz (maar ook Delespaul/Van Os) nog lang niet aan bij ontwikkelingen als Welzijn Nieuwe Stijl en Eropaf! van Jos van der Lans.

  9. Chris, de farmaceutische industrie heeft zeker misstappen begaan in de geneeskunde. Bij kanker, bij cardiovasculaire geneeskunde, bij longziekten en inderdaad – ook bij psychiatrie.

    Jij zegt in feite dat we daarom maar de hele geneeskunde moeten afschaffen – inclusief de psychiatrie. Dat is, met alle respect, geen logische redenering.

    En de manier waarop je mensen als Delespaul en van Os er dan bij sleept is helemaal absurd. Als jij en Hans van Eeken mensen niet mogen ga dan gewoon een keer met ze in gesprek en probeer niet je in allerlei bochten te wringen om hun zogenaamde donkere ‘farmaceutische’ kant aan te tonen in de kantlijnen van het constructieve debat op Sociale Vraagstukken.

  10. De hier genoemde websites zijn een marginaal verschijnsel. Het is zelfs niet het begin van een trend of oplossing. Van Os moet zelfs terugvallen op zijn eigen project, hier. Niet de distantie tot de materie waarop men zou moeten hopen. Geen algemene ontwikkelingen. In een dergelijke positie moet men zichzelf buiten de lus houden.
    Ik denk dat ik een competitieve site ga bouwen om deze bescheiden markt te annexeren. Ik vond psychologie toch al de bloemschikcursus van de academische wereld. Te corrigeren in het voorbijlopen.

  11. Voor en tegenstanders van wat dan ook wel of niet goed zou werken in de huidige psychiatrie.
    Het is in de praktijk zo dat inderdaad vooral de EPA groep behoefte heeft aan veel meer hulp.
    Het beste alternatief in mijn ogen zou het heropenen zijn van de afdelingen waar eerst EPA mensen welkom waren. Wat nu met deze groep gebeurd is diep treurig. De fact teams zijn zwaar onderbezet
    waardoor deze groep niet de nodige aandacht krijgt. Dit resulteert in een toename van zelfdodingen. Het eerste weekend deze maand is in het flatcomplex waar ik woon weer iemand
    gesprongen en pal voor mijn flat te pletter gevallen. Zelf tot de EPA groep behorende was hij megoed bekend. Ook door samen een lange tijd opgenomen te zijn geweest op dezelfde afdeling maar ook door vrijwilligerswerk in betere periodes die nu en dan opduiken.
    Het moet me van het hart dat dit nogal ingrijpend was. Zeker omdat dit de laatste jaren de derde maal was. Is dit wat voor en tegenstanders willen! Wat er ook in de toekomst gaat veranderen in de GGZ! Sta open voor de noden van de EPA mens en knijp de portemonnee voor deze groep niet nog meer dicht. Het verstikt ons. Sociale vraagstukken is niet de plek zo de werkelijkheid te beschrijven.
    Het staat er nu, het blijft staan. De discussie voeren jullie.
    Sylvia.

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.