De kritiek op de frikandel is de laatste jaren niet van de lucht. Er zit vooral slachtafval en andere rotzooi in en uiteraard is hij slecht voor de gezondheid en onze BMI. Maar het bijzondere fenomeen doet zich voor dat al die negatieve publiciteit niet heeft geleid tot een verminderde consumptie van de frikandel, maar integendeel, tot een alsmaar stijgende vraag.
Er daar ligt de gelijkenis met de GGZ. Die disfunctioneert, dat weten we. Althans de kosten wegen in de verste verte niet op tegen de baten. De kosten zijn vooral ‘menselijke kosten’, in de vorm van iatrogene schade, verarming na de diagnose, maatschappelijke exclusie, verlies van rollen, verantwoordelijkheden en activiteiten.
De kosten van de ggz dijen alsmaar uit
De baten die dat zouden moeten rechtvaardigen zijn dunnetjes. Het effect van een behandeling wordt sinds Hippocrates bepaald door de ‘Rule of Thirds’ (zie bijv. https://www.huffpost.com/entry/hippocratic-humility_b_3233740). Die regel zegt dat een derde van de patiënten baat heeft bij een interventie, een derde heeft er niets aan, en het laatste derde herstelt zelf. Maar wie in de ggz zelf herstelt of er niets aan heeft, zit dan wel met de gebakken peren.
Bij de kosten moeten we natuurlijk ook de financiële offers rekenen die de bevolking moet brengen om het systeem in de lucht te houden. Zoals bekend dijen de kosten alsmaar uit en naderen we het punt dat de zorg, en dus ook de ggz, niet alleen de groei van het BNP overtreft maar steeds diepere gaten slaat in de begroting van het land.
Zo gaat het niet langer, zegt ook GGZ Nederland
Vorige week kwam de branchevereniging van de Nederlandse ggz met een noodkreet naar buiten: zo gaat het niet langer, de vraag overtreft in grote mate het aanbod en de wachttijden zijn niet meer in te lopen. De portee van het bericht was dat men bij de ggz aan het verkeerde adres is en de problemen elders opgelost moeten worden (bijvoorbeeld waar ze ontstaan, in gezin, werk, in relaties). Later transformeerde die boodschap in de media naar iets heel anders, namelijk: er moeten busladingen psychologen bij (dus weer veel meer van hetzelfde).
Ik kan een eind met het oorspronkelijke bericht van GGZ Nederland mee gaan. Ik ben van mening dat veel te veel mensen, niet wetend welke risico’s zij lopen, een beroep doen op de ggz. Voordat je het weet ben je hooked aan de pillen, kom je in een snel escalerend behandelprotocol terecht en kiest je baas voor jou een ander. Existentiële problemen horen inderdaad niet thuis in de ggz.
Zielepijn, we zullen er mee moeten leven
Waar wel, weet ik ook niet. Er zijn geen zingevingskaders meer of 'grote verhalen’ die iemand geruststellen bij dagelijkse kwellingen. We zitten nu eenmaal in een pastoraal vacuüm en daar zullen we het voorlopig mee moeten doen. Zielepijn, verkeerde waarnemingen, bestaansangst en andere malheur, we zullen er mee moeten leven en de betrekkelijkheid er van inzien. Liever dát, dan je uitleveren aan de ggz. Dat nu ook de ggz dat zelf ziet is verheugend. Dat neemt echter allemaal niet weg dat de bevolking frikandellen wil. We zullen ze dus moeten uitleggen en steeds maar weer informeren wat daar allemaal inzit. Misschien met plaatjes er bij van obese mensen, hart en vaatlijders etc. Of bijsluiters bij de kekke websites van aanbieders van ggz, van verhalen van mensen die door de ggz in de grootst mogelijke problemen zijn geraakt.
Geen bewijs voor het bestaan van psychische ziekten
De tweede ‘move’ van niet alleen de Nederlandse ggz maar ook van vooraanstaande psychiaters is dat er nadat we een groot deel van de vraag via een grote U bocht hebben teruggeleid naar de samenleving, er weer ruimte en budget ontstaat om de 'echte zieken’ te behandelen, of als dat weer niet lukt, te ‘verzorgen’. En die ontwikkeling vrees ik. Dat het voor die groep dan wel gerechtvaardigd gevonden wordt om ze aan alle kwellingen van de ggz te onderwerpen want ze zijn immers ‘echt ziek’ en dus des psychiaters zorg.
Er is geen bewijs voor het bestaan van psychische ziekten (‘niet de ziekte bestaat, wel het lijden’), er is geen overtuigende blijvende theorie over wat psychisch ziek zijn is en hoe te handelen. Het zijn allemaal scholen, hypothesen, tijdelijke axioma's waar men mensen aan onderwerpt. Twintig, dertig jaar geleden wist je van mensen die elastiekjes om hun pols droegen dat ze in gedragstherapie waren (want met die elastiekjes moesten ze ‘foute’ gedachten met een pets van het elastiekje bestraffen), nu moet je opletten dat het gekwispel van je hond niet wordt aangezien voor EMDR.
Dus graag de ggz afbouwen maar dan wel helemaal en voor iedereen want het is een pre-modern fenomeen dat niet meer past in onze tijd.
Ed van Hoorn is oa veteraan-activist in de ggz-cliëntenbeweging.
Foto: snack-nieuws.nl (Flickr Creative Commons)