Erik van Ingen deed onderzoek naar het gebruik van social media en wat voor effect dat heeft op iemands sociale leven. Van Ingen: 'We hebben gekeken naar de strong ties, de vriendschappen die mensen online hebben. Strong ties zijn mensen met wie je persoonlijke of belangrijke zaken bespreekt. Het is een klassieke vraag in het netwerkonderzoek. Je vraagt aan de respondenten letterlijk: “met wie bespreek je persoonlijke zaken”. Dat zijn meestal tussen de nul en zeven mensen. We gaan ervan uit dat dit hun beste vrienden zijn. In ons onderzoek noemen we dat hun “core discussion network”.’
Slaan sociale media gaten in onze sterke vriendschappen?
‘Nee. Sherry Turkle (een invloedrijke socioloog, red.) stelt dat wel. Turkle zegt bijvoorbeeld dat door het grote aantal contacten en “vrienden” dat we hebben, mensen per “vriend” minder tijd besteden met elkaar. Intuïtief is dat een logische hypothese. Maar uit ons onderzoek blijkt dat mensen die meer social media gebruiken niet minder maar juist meer sterke vriendschappen hebben.’
‘Mensen die meer social media gebruiken, hebben ook meer mensen in hun kernnetwerk. Dat netwerk bestaat uit zowel vaste vrienden als 'nieuwe' vrienden. En ze zien die vrienden ook vaker in het echt dan mensen die minder social media gebruiken.’
Waarom zingen er dan zulke doemverhalen over 'het internet' rond?
‘Ik denk dat dat te maken heeft met de angst voor technologische ontwikkelingen. Bij elke nieuwe ontwikkeling worden mensen bang. Toen de stoomtrein was uitgevonden, waren mensen bang dat de snelheid van de trein schade zou brengen aan hun ogen. Misschien hebben die angsten wel een preventieve werking. Dat het doemscenario niet uitkomt omdát mensen er beducht op waren. Maar ik denk vooral dat een beetje historisch bewustzijn een hoop angst kan wegnemen.’
Vinden mensen online ook sociale steun?
‘Uit een ander onderzoek dat ik deed, naar online support voor mensen die door een zware periode in hun leven gaan - scheidingen, gezondheidsproblemen, sterfgevallen –, blijkt dat het internet een prominente rol speelt in het omgaan met tegenslagen. Mensen kunnen op internet oplossingen zoeken, zoals het vinden van een goede psycholoog.’
‘Maar ze gebruiken het internet vooral om afleiding te zoeken. Als je problemen hebt kan het goed zijn om zo nu en dan alles te vergeten en een spelletje te spelen. Ook al werkt deze coping-strategie niet erg effectief op de langere termijn. Maar wat me het meest verraste is dat het internet een goede plek is voor praatgroepen.’
Waarom is het zo verassend dat online support groups werken?
‘Er wordt al sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw onderzoek gedaan naar social support en uit die literatuur blijkt steeds maar weer dat social support het domein is van strong ties. Vooral mensen die je goed kennen geven social support. Dit komt omdat er vertrouwen nodig is, zeker als het gaat om emotionele ondersteuning. En social support geven is een investering, dus dat doe je niet voor zomaar iemand. Het interessante aan die online support groepen, dus fora, is dat die contacten niet voldoen aan de kenmerken die je zou verwachten. Het lijken oppervlakkige contacten tussen vreemden.’
Hoe ziet de support er in de online praatgroepen uit?
‘Ze kunnen natuurlijk geen fysieke support geven, maar alle andere vormen van support wordt wel via die fora gegeven. Informatie, steun. Je ziet dat er hele verhalen getypt worden op die fora. 90 procent van die bijdragen zijn oprecht. Dat zijn mensen die elkaar willen helpen. Wat ook helpt is dat het vooral om mensen gaat die in hetzelfde schuitje zitten, dus die eenzelfde aandoening of probleem hebben. Het is inmiddels zo dat er ongeveer voor elk probleem een forum of subforum is. Dat is gunstig voor de mate waarin je iemand kan helpen. Als je hetzelfde hebt gehad weet je wat er nodig is om eruit te komen.’
Zijn er specifieke aandoeningen of problemen waarvoor de online supportgroepen extra goed werken?
‘Alles wat gestigmatiseerd is en alles wat heel zeldzaam is. Als je een zeldzame aandoening hebt, heb je meestal geen mensen in je omgeving die hetzelfde hebben gehad. Op het internet is dan de meeste winst te behalen. Op het internet kun je altijd wel iemand vinden die hetzelfde doormaakt.
En als je iets hebt waarvan je het gevoel hebt dat mensen erop neerkijken, een eetstoornis of in sommige landen HIV, dan is het fijn als je je kan verbergen achter de anonimiteit van de computer.’
Hoe goed is die online support?
‘Mensen blijken het hoog te kwalificeren. Het lijken oppervlakkige contacten, maar die online support groepen zijn heel populair. Wereldwijd zijn er honderdduizenden van dit soort fora.
Als mensen het gevoel hebben dat ze met dezelfde soort mensen praten, met mensen die hetzelfde denken als zijzelf, dat geeft het hen het gevoel dat ze er niet in hun eentje voor staat. Dat ze niet gek zijn.’
Sterre ten Houte de Lange is freelancejournalist.
Foto: Cindi (Flickr Creative Commons)