Een belangrijk twistpunt in dit verband is of de coronacrisis een uitgelezen moment is voor beleidsinterventies gericht op die duurzaamheidsversnelling. Onder het mom van never waste a good crisis hebben diverse gerenommeerde economen gepleit om nu in te zetten op het vormgeven van een economie die op duurzame leest is geschoeid. Nú is er momentum om onze economie te herstructureren en dienstbaar te maken aan de samenleving. Ook het groenpolitieke smaldeel roert zich: elf Europese klimaatministers willen de Europese Green Deal de basis laten vormen van het economisch herstel.
Door crisis weinig goeds voor het klimaat
De werkelijkheid is vooralsnog helaas ontnuchterend. Er lijken geen bail-outs onder condities van versnelde CO2-reductie te komen. Klimaatmaatregelen worden ondanks (inter)nationale afspraken uitgesteld, daarmee de vrees voor afstel voedend. De coronacrisis wordt door sommige Europese landen zelfs aangegrepen om klimaatmaatregelen en -plannen te heroverwegen. Om economisch herstel te stimuleren worden milieuregels versoepeld. Behalve een tijdelijke daling van CO2-emissies belooft de zich snel ontwikkelende economische crisis dus weinig goeds voor het klimaat.
Terwijl economische, politieke en psychologische beschouwingen om voorrang strijden in het debat over de beste keuzes in tijden van crisis, verdwijnen sociologische beschouwingen teveel naar de achtergrond. Terwijl juist analyses van macht, belangen, privileges, cultuur en sociale bewegingen een broodnodig perspectief op het-leven-na-corona kunnen schetsen én licht kunnen schijnen op strategieën om de klimaatcrisis te lijf te gaan.
Uitzitten en uitputten
Vanuit deze optiek is het geen gewaagde voorspelling dat de coronacrisis niet tot een Umwertung aller Werte zal leiden. Belangen en privileges worden in crisistijd als eerste zeker gesteld. In ons huidige sociaaleconomische systeem heeft de zittende macht vooral diepe zakken, werkt ze over de as van uitzitten en uitputten en heeft ze invloed tot in de hoogste politieke regionen. Zo trots als we nu – terecht – zijn op de menselijke veerkracht van de ‘gewone Nederlander’, zo waakzaam moeten we zijn voor de veerkracht van het neoliberale denken – het soort denken dat verantwoordelijk is voor het heilig verklaren van economische groei, het reduceren van de publieke zaak tot een kostenpost en dat in de commons een productiefactor ziet die ongeremd en voor privaat gebruik geëxploiteerd kan, ja zelfs moet, worden.
Precies daar ligt dus de sleutel om van de coronacrisis wél een katalysator voor herstructurering en klimaatactie te maken: in naam van de publieke zaak tot een coalitie komen van de klimaatbeweging, de zorg en het onderwijs. Niet zozeer omdat in de toekomst steeds vaker de inhoudelijke raakvlakken tussen deze drie domeinen zichtbaar zullen worden, maar vooral omdat zorg, onderwijs en klimaat drie pijlers van het fundament voor onze toekomstige samenleving zijn.
Onverwachte bedpartners
De klimaatbeweging, de zorg en het onderwijs kunnen in elkaar onverwachte, maar lang gehoopte bedpartners vinden die elkaar in naam van de publieke zaak een enorme dienst kunnen bewijzen in het realiseren van elkaars agenda’s. De klimaatbeweging kan profiteren van de toegenomen kracht van haar nieuwe partners, want het is een stuk onwaarschijnlijker geworden dat er de komende jaren op zorg en onderwijs bezuinigd zal worden – niet alleen omdat het vitale sectoren zijn, maar ook omdat het moreel niet meer aanvaardbaar zal zijn. En zorg en onderwijs kunnen meeliften op de professionalisering van het activisme dat binnen de klimaatbeweging zichtbaar is.
Als deze coalitie de krachten bundelt en met elkaar op het Malieveld staat als het er om gaat, dan heeft de publieke zaak niet alleen een gedeelde inzet op het strijdtoneel, maar ook meer ammunitie.
Opwarming tot 1,5 graad beperken
Stel je eens voor hoe krachtig deze coalitie voor de publieke zaak kan zijn, juist in deze tijd. Elkaar erkennen als samenwerkingspartner is voor de zorg, het onderwijs en de klimaatbeweging het begin van een effectieve bundeling van krachten voor ieders agenda en tegen het neoliberalisme. Samen strijden voor investeringen in vitale beroepen, een focus op kwaliteit van (samen)leven in plaats van economische groei, alle vormen van ongelijkheid tegengaan, opwarming van de aarde tot 1,5 graad beperken en ecosystemen beschermen. Samen strijden voor een toekomst voor iedereen en een toekomst waarin we niet meer afhankelijk zijn van de grillen en kortzichtigheid van de witte mannen met diepe zakken.
En het hoeft niet bij deze partijen te blijven: iedereen die de uitholling van de publieke zaak wil keren en een herwaardering van wat er echt toe doet centraal wil stellen, kan zich uitgenodigd zien om aan te sluiten. Dat zou met afstand het beste zijn waar deze crisis toe zou kunnen leiden.
Lars Moratis en Frans Melissen zijn beide lector op het gebied van duurzaamheid aan Breda University of Applied Sciences.
Foto: Chanze Photo Art (Flickr Creative Commons)