Lang leven onze spullen – en het milieu!

Om het EK-voetbal optimaal te kunnen volgen, hebben we een nieuwe tv nodig. Iedere paar jaar willen we een andere smartphone met de nieuwste snufjes. De oude apparaten doen het nog prima, maar we willen mooiere en betere. Alleen, het milieu wordt daar niet beter van. Hoe kunnen we mensen verleiden tot duurzaam omgaan met hun spullen?

Om bij te dragen aan een beter milieu denken we vaak aan minder autorijden, afval scheiden, minder vlees eten en niet meer met vliegvakantie gaan. Maar ook onze consumptie van smartphones, televisies, stofzuigers en laptops speelt daar een belangrijke rol bij. Bij de productie van elektronische producten wordt schadelijke CO2 uitgestoten en zijn vaak schaarse materialen nodig, die nog maar in beperkte mate beschikbaar zijn in onze aarde. Daarnaast leidt de afdanking van producten tot veel afval.

Er wordt verwacht dat deze milieuproblemen in de toekomst zullen toenemen. Zo is geschat dat op mondiaal niveau het afval van elektronische producten (e-waste) zal groeien van 58 miljoen ton in 2021 naar respectievelijk 75 miljoen ton in 2030 en 112 miljoen ton in 2050. Veel van dit afval belandt in lagelonenlanden. De verwerking ervan gebeurt daar veelal onveilig, doordat de omgang met gevaarlijke stoffen, zoals lood, kwik en chroom, meestal niet gereguleerd is. Dit is slecht voor de gezondheid en voor het milieu.

Circulaire economie kan afvalstromen verminderen

De circulaire economie biedt een veelbelovende oplossing voor de milieuproblemen die voortkomen uit onze huidige manier van produceren en consumeren. In een circulaire economie wordt gestreefd naar het elimineren van afval – door hergebruik van producten, recycling van materialen en verlenging van het eerste leven van producten (zie ook eerder op deze site).

Onderzoek toont aan dat we veel elektronische producten vroegtijdig vervangen door een nieuw product: 69 procent van de smartphones, 56 procent van de televisies, 66 procent van de stofzuigers en 31 procent van de wasmachines werd vervangen, terwijl ze nog wel functioneerden. Het uitstellen van deze vervangingsbeslissing kan in veel gevallen de milieu-impact van onze consumptie verlagen. Maar hoe krijgen we mensen zover?

Waarden van producten afwegen

Bij de beslissing om een product te vervangen worden de verschillende waarden van het product meegenomen. Producten hebben voor mensen allerlei waarden, zoals de functionele waarde, die een product heeft als gevolg van zijn functionele gebruiksprestaties; de emotionele waarde, die betrekking heeft op de mate waarin het product emoties opwekt; en de epistemische waarde, die verwijst naar de mate waarin het product iemands behoefte voor nieuwheid bevredigt. Deze waarden zijn niet statisch en kunnen in de loop van de tijd veranderen als gevolg van slijtage en gebruikssporen.

Daarnaast bestaat er zoiets als een ‘mentale boekhouding’. Die houdt in dat we als het ware langzaam de waarde van een product afschrijven. Op een bepaald moment concluderen we dat het product zijn geld heeft opgebracht en is vervanging gerechtvaardigd. Als we het product mentaal hebben afgeschreven, laten we ons we sneller verleiden door nieuwe functies en wordt het risico van een eventueel falend product een extra motivatie voor vervanging. Ook reclames en inruilkortingen zijn erop gericht ons te verleiden producten sneller te vervangen.

Waarden langer blijven zien betekent uitstel van vervanging

Om vroegtijdige vervanging van producten te voorkomen en daarmee de milieu-impact van ons consumptiegedrag te verlagen, is het wenselijk dat we langer de waarden blijven zien in ons huidige product. Dat kan onder meer met modulair opgebouwde producten en reparatieservices waarmee repareren gemakkelijker, goedkoper en sneller is uit te voeren. Mensen kunnen repareren dan als een zinvol alternatief voor vervanging gaan zien – met reparatie wordt een mogelijke teruggang in functionele waarde immers hersteld. Het productdesign en de bijgeleverde services kunnen hier een belangrijke rol bij spelen.

Naast reparaties is ‘fysiek upgraden’ van een product een mogelijkheid om de waarde van ons huidige product te vergroten en daarmee de vervangingsbeslissing uit te stellen. Dan hoeven we geen nieuwe smartphone te kopen, maar voldoet de aanschaf van een module om betere features (bijvoorbeeld camera) te hebben. Ook langere garanties helpen om vervanging uit te stellen. Door een langere garantieperiode zal de mentale afschrijving van een product minder snel verlopen en blijft de waarde relatief langer behouden.

Een andere optie is duurzaam design, dat wil zeggen met robuustere onderdelen van het product waardoor het esthetisch en functioneel voor een langere periode goed blijft functioneren. Een voorbeeld is het voorkomen van kwetsbare randjes die bij gebruik gemakkelijk kapot kunnen gaan.

Bedrijfsleven en overheid kunnen langere levensduur stimuleren

Bedrijven spelen een essentiële rol bij een succesvolle verlenging van de levensduur van producten. Daarvoor moeten zij anders naar hun businessmodel gaan kijken. Momenteel worden omzet en winst grotendeels uit de verkoop van nieuwe producten behaald. Streven naar een langere levensduur in een circulaire economie betekent dat bedrijven zich actief moeten gaan bezighouden met de hierboven genoemde oplossingen. Zo kunnen zij producten maken die niet alleen goed blijven functioneren maar ook langer als waardevol worden gezien.

Ruth Mugge is hoogleraar Design for Sustainable Consumer Behavior. Renske van den Berge is PhD student Circular Product Design en Lise Magnier is universitair docent Sustainable Consumer Behavior. Zij werken aan de faculteit Industrieel Ontwerpen van de TU Delft. Hun onderzoek wordt gefinancierd door de Europese Commissie door middel van het Horizon 2020 PROMPT project.

 

Foto: Kevin Jarrett via Unsplash