De geïnterviewde sociologen maken de balans op van de vorderingen die er de laatste jaren gemaakt zijn. Godfried Engbersen zegt het zo: ‘De professionalisering van de Nederlandse sociologie heeft doorgezet. Als je kijkt naar alle academische indicatoren, dan doen we het heel goed – ook internationaal’.
Nederlandse sociologen spelen nauwelijks een rol in internationale debat
Iedereen die de vakliteratuur bijhoudt kan dat beamen, ook in Engelstalige sociologische tijdschriften is veel werk van Nederlandse auteurs te vinden. En toch knaagt er iets: Nederlandse sociologen spelen nauwelijks een rol in het internationale maatschappelijke debat, laten we zeggen over sociologische kwesties die in veel westerse landen spelen.
In dat debat kent iedereen de namen van Richard Sennett, Arlie Hochschild of Robert Putnam maar de namen van de Nederlandse professoren Jansen en Pietersen kent bijna niemand. De oorzaak hiervoor is simpel: de klinkende Amerikaanse namen hebben hun bekendheid te danken aan de goed verkopende boeken die ze hebben geschreven. In die boeken poneren ze ideeën die aanslaan en net als popsterren gaan ze de hele wereld over om hun boeken te promoten. Hun boeken worden bestsellers.
Boeken schrijven: heel gewoon voor academici in de VS
In de VS is boeken schrijven heel gewoon voor academici. Aan Amerikaanse (top)universiteiten zijn veel sociale wetenschappers met een boek bezig of hebben er net een afgerond (kijk maar eens op de website van de UC Berkeley Sociology).
Die boeken schrijven ze overigens niet in hun eentje. Bij het schrijven van hun boek krijgen ze hulp van studenten die een belangrijke deel van het benodigde onderzoekswerk voor hun rekening nemen, wat weer is op te maken aan de lange lijst met namen in de ‘acknowlegdements’ achterin zo’n boek.
In Nederland gaat het om schrijven in wetenschappelijk Engels
In Nederland richten sociologen zich op overheden (en op de wetenschappers die het overheidsgeld verdelen) voor het ontvangen van geld en op Engelstalige wetenschappelijk tijdschriften voor het publiceren van hun werk. De vaardigheden die geoefend worden zijn daar op afgestemd. Het gaat vooral om schrijven in wetenschappelijk Engels, te gebruiken voor zowel de subsidieaanvragen als de publicaties.
Voor het schrijven van internationale bestsellers is dat echter niet genoeg. Dan moet je mooi/pakkend in het Engels kunnen schrijven over sociologische onderwerpen. Zo mooi, dat mensen het ook graag in hun vrije tijd lezen. En dat komt voor Amerikanen goed uit want schrijfvaardigheid is nou net iets wat ze jarenlang hebben geoefend door heel veel ‘papers’ te schrijven in die lange periode van High School tot en met Graduate School.
We moeten ons veel meer richten op essayistisch schrijven in het Engels
Met deze bijdrage werp ik een vraag op: willen we dat de Nederlandse sociologie ook een rol speelt in het internationale maatschappelijke debat over bijvoorbeeld armoede (zie als voorbeeld het boek Evicted van Matthew Desmond met eigen website www.evictedbook.com), of over het combineren van arbeid en zorg in de werkverdeling van mannen en vrouwen (zie bijvoorbeeld wat Arlie Hochschild hierover schreef), of over de toekomst van werk (de boeken van Richard Sennett natuurlijk maar ook Bullshit jobs van David Graeber mag best genoemd worden)?
Zo ja, dan zullen we onze opleidingen voor sociale wetenschappers moeten aanpassen. We zullen ons veel meer dan tot nu toe moeten richten op essayistisch schrijven in het Engels en er naar streven dat ons werk ook gepubliceerd wordt in The New Yorker of The Atlantic. We kunnen dat doen via het organiseren van ‘Summer schools’ en daarvoor succesvolle Engelstalige sociaal wetenschappelijke auteurs maar ook uitgevers uitnodigen.
Veelbelovende auteurs ondersteunen
Ja, we kunnen ook een master ‘creative writing’ in de sociale wetenschappen organiseren, met uitwissselingsstages naar de Verenigde Staten en Groot-Brittannië. Voor studenten kan het ‘vet’ zijn dat je naast onderzoeker of beleidsmedewerker in de sociale wetenschappen ook schrijver kunt worden. Is dat niet veel spannender! Niet iedereen zal het tot bestsellerauteur schoppen maar dat geldt ook voor een fictie schrijfcursus of opleiding.
Daarnaast zullen we ook op een andere manier in Engelstalige academische boeken moeten investeren, namelijk door goede of veelbelovende auteurs onder de medewerkers van universiteiten ruim van ondersteuning te voorzien, naar het voorbeeld van de werkzaamheden van ‘research assistants’ in de VS.
Sociologische evenknie van een Frans de Waal of Rem Koolhaas
Daaruit volgt dan weer een heel andere opzet van het promotie-traject in Nederland, bijvoorbeeld eerst twee jaar ‘graduate school’ volgen en als assistent werken voor het boek van de professor en daarna pas aan je eigen dissertatie, bijvoorbeeld onder de hoede van diezelfde professor. En ook niet langer de hoogleraar in zijn/haar eentje aan een boek laten schrijven tijdens een sabbatical maar dat inbedden in de universitaire organisatie.
Natuurlijk zal het heel wat tijd en moeite kosten om een kweekvijver van academisch schrijftalent in het leven te roepen en slechts een paar kandidaten zullen uiteindelijk doorbreken met hun boek. Het is echter wel de weg om de wereld te kunnen verrijken met de sociologische evenknie van een Frans de Waal of Rem Koolhaas.
Sjoerd Kooiker is als wetenschappelijk medewerker verbonden aan het Sociaal en Cultureel Planbureau. Hij schreef deze bijdrage op persoonlijke titel.